دشت سمسور

نام انگلیسی : Samsour Desert    نام فارسی :  دشت سمسور

دشت سمسور در فلصله 120 کیلومتذی جنوب زاهدان در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. این دشت در فاصله 45 کیلومتری بزمان واقع شده و از نظر تقسیمات کشوری از توابع ایرانشهر به حساب می آید. . این دشت با طول تقریبی  50 کیلومتر و عرض  15 تا 20 کیلومتر در شمال قلعه بزمان و شرق حوضه آبریز گوهر در استان سیستان و بلوچستان واقع شده و آبخوان سمسور با طول 30 کیلومتر در داخل این دشت قرار دارد.

حدود اربعه دشت سمسور به این ترتیب است: شمالا ازجنوب جاده ی زاهدان بم و منطقه ی گرگ و حیدرآباد شروع شمال غربش نرماشیر و منطقه ی ریگان شمال شرقش کوههای پیرسوران ..جنوب کوههای سیاه بند و شندملا…جنوب غرب کوه خضرزنده ( کوه بزمان : کوه زنده : کوه برفی) جنوب شرق کوههای دیگ اشکن ( به طرف گوهرکوه) و منطقه ی سفیدآباد ..شرق کوههای پاول و ارزن تاک به سمت روستاهای قلعه بید و چاه احمد..غرب جاده ی بم ایرانشهر و امتداد کوههای جبال بارز به طرف جیرف و منطقه دره آهو. دشت سمسور شامل دشت سمسور که شامل (مناطق شه بخش نشین) سفیدآباد شورآب ( نارویی نشین) قصبات و قنوات سمسور، سورریگ، پاول، کوه مرغک (مرغوک)، ریکک (ریکوک)، آب رئیس، دق سوردقال ( داک یا همان دق که آب رودخانه ی سمسور و ریگان به آن میریزد)، میشودی ( دارای معدن باذخیره بزرگ آهن)، ارزن تاک، نالک (نالوک) سرکال و مناطق طایفه شیهکی، روستاهای مسجدابولفضل و چاه نلی ( نل در زبان بلوچی به معنای نی است)است. (عظیم شه بخش)

وجه تسمیه دشت سمسور به دلیل وجود دو کوه تخت مانند به نام های محلی "سم" و چون سنگهای آن دارای رنگ سرخ است (سرخ در زبان بلوچی سور گفته می شود) به آن نام سمسور داده اند (عظیم شه بخش)

در مرکز این دشت چند ناهمواری صخره ای به ارتفاع  100متر مشاهده می شود که به سان جزیره ای از دل دشت سر برآورده است و احتمال می رود در اثر فعالیت های آتشفشانی در منطقه بوجود آمده باشند . منتهی الیه شمال شرقی دشت به ریگزارهای جنوبی دشت لوت منتهی میگردد که علاوه بر ایجاد منظره ای بدیع مأوا و مفریست مناسب برای جبیرهایی که در این دشت به سر می برند.

علاوه برآن شواهد حاکی از احتمال برخورد شهاب سنگ در منطقه دشت سمسور ایرانشهر در 80 هزار سال قبل دارد. گودال منطقه سمسور در نزدیکی روستای خیر آباد شهرستان ایرانشهر واقع شده است این گودال 3 و نیم کیلومتری با عمق 30 متر از سایر پدیده های زمین شناسی منطقه کاملا متمایز است. مطالعات نشان داده است که این گودال هیچ ارتباطی با سازوکار آتش فشانی پیرامون خود ندارد. کوه آتشفشان بزمان در 50 کیلومتری جنوب این گودال واقع شده است. نتایج مستند سازیهای میدانی و تحلیل نمونه برداریهای انجام شده در دست بررسی است. گودال سمسور در صورت تأیید بعنوان اولین گودال شهاب سنگی ایران و دومین نمونه در خاورمیانه بعد از عربستان خواهد بود .

از دیگر خصوصیات این منطقه می توان به این مورد اشاره کرد که این دشت محل گدار  وحوش علی الخصوص کل، بز، قوچ و میش از منطقه شکار ممنوع بزمان به کوهها وتپه ماهورهای گوهر کوه و کاواری است.

این دشت جایگاه رودخانه ای زیبا و پرآب به نام رودخانه سمسور است که رودخانه ای دائمی است. این رودخانه از 50 متر پجنوب جاده آسفالته روستای خیر آباد به صورت چشمه  جوشان از منابع آب زیرزمینی سرچشمه میگیرد و به طول تقربی 40 کیلومتر تا پایین دست روستای عباس آباد نالوک ادامه دارد. حاشیه مسیر رودخانه پوشیده از پوشش گیاهی نی و گز بوده  و  از تنوع زیستی خوبی نیز برخوردار است.  

از حیات وحش منطقه می توان به کبک، تیهو، باقرقره، پرندگان کنار آبزی مهاجرمثل باکلان کوچک، اگرت، اردک گردن سبز، چنگر، و هوبره اشاره کرد. از پستانداران منطقه می توان جبیر، کفتار، شغال ،روباه شنی ،پلنگ، تشی، خرگوش و….. اشاره کردد. پوشش گیاهی منطقه شامل نیزار ،تاغ، ترات، گز، اسکنبیل،سرخاب ،قیچ، استبرق وبرخی گونه های علفی است. از خزندگان این دشت می توان انواع آگاما و انواع جکو ،انواع مارمولک و انواع اسکینک و بزمجه بیابانی و انواع مارها را نام برد. مجموعه خصوصیات ژئولوزیکی و اکولوژیکی ذکر شده میتواند منطقه را به عنوان یکی از بزرگترین مناطق گردشگری در کشور  مطرح کند.

نتایج و اطلاعات حاصل از مطالعات ژئوالکتریک دشت سمسور منجر به شناسایی یکی از بزرگترین منابع آب زیرزمینی در دشت مذکور گردیده است . با توجه به برداشتهای ژئوفیزیکی و تغییر داده ها , کیفیت آب لایه آبدار آبخوان در قسمت های شرقی و جنوبی آبخوان از کیفیت مناسبتری برخوردار است و در قسمتهای شمال غرب دشت مقاومت پائین لایه آبدار حاصل از نتایج این مطالعات دلالت بر کیفیت پائین آبهای زیرزمینی این محدوده دارد.

با توجه به مقدار ذخیره آبی آبخوان دشت سمسور در نوع خود یکی از بزرگترین منابع آب زیرزمینی سیستان و بلوچستان محسوب می گردد. علاوه بر آن منطقه از لحاظ ترکیبات معدنی نیز غنی است. مطالعات انجام گرفته درجریان پروژه اکتشاف تفضیلی بنتونیت دشت سمسور  منجر به شناسایی ذخیره ای بالغ بر یک میلیون تن بنتونیت گردید. بنتونیت مخلوطی ازکانیهای رسی است که درصنایع ریخته گری ،گندوله سازی آهن ،حفاری صنعت نفت ،جمع آوری فضولات دام ،محیط زیست و… کاربرد دارد.

با تشکر از جناب عظیم اسماعیلی کیا برای ارسال تصاویر و توضیحات