ذخیره گاه زیست کره گنو

نام انگلیسی:  Geno Biosphere reserve     نام فارسی :  ذخیره گاه زیست کره  گنو

توصیف زیستگاهها
منطقه حفاظت شده گنو با برخورداری از تغییرات ارتفاعی و وجود کوههای مرتفع و ایجاد میکرو کلیماهای متفاوت همچنین قرار گرفتن این منطقه در بین دو ناحیه رویشی ایران و تورانی و صحارا – سندی دارای فلور خاصی است . به طوریکه عناصر گیاهی ایران و تورانی و صحارا – سندی با هم در این منطقه دیده می شوند . علاوه بر این عناصر نفوذی مدیترانه ای اروپا – سیبری سینو ژاپنی و … نیز در این منطقه حضور دارند .

نوع زیستگاه
1. مناطق کوهستانی از ارتفاع 1000 – 2340 متر ( شیبهای صخره ای و سنگی  شکاف صخره ها )
2. دره ها
3. خاکهای ماسه ای

گونه های غالب
1. Amygdalus scoparia
2. A . wendelboi
3. Euphorbia larica
4. Juniperus excelsa
5. Acacia hydaspica
6. A . ehrenbergiana
7. Zygophyllum eurypterum
8. Calotropis procera
9. Ephedra intermedia
10. Ebenus stellatus
11. Dionysia revoluta
12. Astragalus spp.

فهرست گیاهان در معرض تهدید
1. Endangered (En)
Zhumeria majdae Rech.f. f wendelboi

2. Vulnerable (Vu)
Pterocephalus wendelboi Rech.f.
Amygdalus wendelboi Freitag

3. Lower Risk  (LR)
Dianthus macranthoides Hausskn. Ex Bornm.
Echinops gedrosiacus Bornm.
Rosularia modesta (Bornm.) jansson
Diceratella canescens Boiss.
Isatis raphanifolia Bioss.
Mattiola flavida Bioss.
Euphorbia larica Bioss.
Monsonia heliotropioides Bioss.
M. nivea decne. Ex webb.
Stipa haussknechtii Boiss.
Nepeta depauperata Benth.
Abutilon bidentatum Hochst. Ex.A.Richard
A . fruticosum Guill. f perr.
A . hirtum (Lam .) Sweet.
Olea aucheri Ehrendf.
Astragalus spachianus Boiss . f Buhse
Podolotus hosackioides Royle. Ex Benth.
Tephrosia uniflora pers.
Haplophyllum canaliculatum Bioss.
Viola stocksii Bioss.

4. Data  deficient (DD)
Fimbristyllis cymosa R.Br.
Grewia tenax fiori subsp. Tenax

در میان گیاهان فهرست فوق گیاه Zhumeria majdae  دارای ارزش و جایگاه ویژه ای در تنوع زیستی جهان است . این گیاه منو تیپیک است و تنها رویشگاه آن در سراسر جهان منطقه حفاظت شده گنو و منطقه کوچکی در 100 کیلومتری شمال بندر عباس (قطب آباد ) می باشد . از این رو حفاظت از این گونه گیاهی که تعداد افراد آن نیز محدود است بسیار حائز اهمیت می باشد .

نوع کاربرد گونه گیاهی
دارویی Zhumeria majdae
دارویی Abutilon hirtum                                                  
دارویی – غذایی Amygdalus scoparia
دارویی A . wendelboi
دارویی Teucrium polium
دارویی Achillea wilhelmsii
دارویی Adiantum capillus – veneris

ذخیره گاه زیستکره گنو
این ذخیره گاه در اقلیم حیاتی : پالئارکتیک
بیوم : مناطق کویری و نیمه کویری زمستان سرد
پروانس جغرافیایی زیستی : کویر های ایران – آناتولی ( 8-20-2 )قرار دارد .

پستانداران
از بارزترین پستانداران ذخیره گاه زیستکره گنو می توان بقه ذکر گونه های ذیل اکتفا کرد :
– Ovis orientalis قوچ و میش     
– Capra aegagrus کل و بز
– Gazella subguthrosaآهو
– Sus scrofa گراز
– Hyaena hyaenaکفتار
– Vulpes vulpesروباه معمولی
– Canis aureus شغال
– Canis lupis گرگ
– Hystrix indica تشی
– Lepus capensis خرگوش

پرندگان
– Aegypius monachus  دال سیاه
– Falco tinnunculus دلیجه
– Gypaetus barbatus    هما
– Alectoris chukarکبک 
– Ammoperdix griseogularis تیهو
– Ammomanes deserti چکاوک سنگلاخ
– Anthus similis  پی پت  نوک دراز
– Delichon urbica سفید   چلچله دمگاه
– Hirundo obsoleta چلچله بیابانی
– Lanius excubitor سنگ چشم بزرگ
– Lanius isbellinus سنگ چشم دم سرخ
– Lanius vittatus سنگ چشم بلوطی
– Hippolais languida سسک درختی بزرگ
– Phylloscopus collybita سسک چیفچاف
– Phylloscopus neglectus سسک کوچک
– Scotocerca inquieta سسک جنبان
– Sylvia hortensis سسک چشم سفید
– Sylvia minula سسک نقابدار کوچک
– Sylvia mystacea سسک سردودی
– Streptorelia senegalensis قمری خانگی
– Athene brama جغد کوچک خالدار
– Apus pallidusباد خورک دودی
– Dendrocopos syriacus دارکوب باغی
– Pycnonotus leucotis بلبل خرما
– Prunella ocularis صعوه ابرو سفید
– Muscicapa striataگلس گیر خالدار
– Monticola solitarius طرقه بنفش
– Oenanthe alboniger  چکچک سر سیاه
– Oenanthe deserti  چکچک بیابانی
– Oenanthe hispanica چکچک گوش سیاه
– Oenanthe picata چکچک ابلق خاوری
– Oenanthe pleschanka چکچک ابلق
– Oenanthe xanthoprymna چکچک دم سرخ
– Phoenicurus ochruros دم سرخ سر سیاه
– Phoenicurus erythronotus دم سرخ پشت بلوطی
– Carduelis carduelis سهره معمولی
– Carduelis chloris سهره سبز
– Emberiza striolata زرد پر راه راه
– Nectarinia asiatica شهد خور
– Petronia brachydactylaگنجشک خانگی
– Serinus pusillus سهره پیشانی سرخ
– Sitta tephronata کمرکلی بزرگ
– Turdoides caudatusلیکو

دوزیستان
– Bufo olivaceus وزغ بلوچی
– Bufo surdus surdus وزغ بی گوش معمولی
– Bufo viridis kermanensis وزغ سبز کرمانی
– Rana cyanophyctis قورباغه مردابی بلوچی
– Rana ridibunda قورباغه مردابی

خزندگان
مارمولکها
– Acanthodactylus cantoris blanfordi
– Cyrtopodion agamuroides
– Cyrtopodion scaber
– Hemidactylus flaviviridis
– Hemidactylus persicus
– Hemidactylus turcicus
– Laudakia nupta
– Mesalina guttulata
– Pristurus rupestris
– Stenodactylus doriae
– Trapelus agilis
– Trapelus ruderatus
– Varanus griseus

مارها
– Coluber revergieri مار قیطانی
– Echis carinatus مار جعفری
– Malpolon mailensis طلعه مار
– Psammophis schokari تیر مار

ماهیان
تنها ماهی ذخیره گاه گونه Aphanius guinois  می باشد .

گونه های در معرض انقراض
– Ovis orientalis (VU  A2cde)
– Capra aegagrus   (VU  A2cde)
– Gazella subgutturosa  (LR/nt)
– Hyaena hyaena  (LR/nt)
– Aegypius monachus (LR/nt)

ناحیه بندی ذخیره گاه زیستکره گنو

شکل فضایی ناحیه بندی گنو:
وسعت خشکی هسته مرکزی 12090 هکتار
وسعت آبی هسته مرکزی –
وسعت خشکی سپر حفاظتی 30265 هکتار
وسعت خشکی منطقع بینابینی 264179 هکتار
وسعت کل منطقه : 42356 هکتار
وسعت هسته مرکزی : 12090 هکتار
وسعت سپر حفاظتی : 30265 هکتار

آمارهای مربوط به جمعیت و اشتغال و رابطه مردم با ذخیره گاهها:
در محدوده سپر حفاظتی و منطقه بینابینی گنو مجموعا 87 روستا با مجموع جمعیت 40400 نفر زندگی می کنند.. ذخیره گاه گنو در شمال شهر بندر عباس واقع شده و جاده بندر عباس – شیراز از شرق آن می گذرد .

نزدیکترین شهر بزرگ به گنو بندر عباس ( مرکز استان هرمزگان ) می باشد که در فاصله 30 کیلومتری آن واقع شده است . بومیان ساکن در ذخیره گاه گنو اکثرا از نژاد آریایی هستند که از حدود دو هزار سال قبل در این منطقه سابقه زیستی دارند . بومیان گنو به زبان فارسی با گویش بندری تکلم می کنند و تابع دین اسلام و مذهب شیعه هستند چنانکه زیارتگاههای موجود در این منطقه نیز متعلق به مقدسین شیعه مذهب می باشد .

استفاده از منابع توسط افراد محلی
هسته مرکزی : –
سپر حفاظتی : عمدتا کشاورزی، دامداری، باغداری، کارگری و صنایع کوچک
منطقه بینابینی : عمدتا کشاورزی، دامداری، باغداری، کارگری و صنایع کوچک
اثرات ناسازگار عمده چرای بی رویه دام تبدیل اراضی مرتعی و جنگلی به کشتزارها و قطع چوب درختان جنگلی و شکار غیرمجاز می باشد . اثرات نا مطلوب جاده سازی و ایجاد پمپ بنزین نیز به ویژه در سپر حفاظتی از نظر ایجاد آلودگی هوا و صدا و به جا گذاشتن مواد نفتی در حاشیه جاده ها قابل مشاهده است .

فشار مضاعف اکوتوریسم خارج از ظرفیت پذیرش منطقه درایام تعطیل اثر نا مطلوبی به قابلیتهای اکولوژیکی منطقه دارد . فعالیتهای چاره جویانه باید بر جلوگیری از تبدیل اراضی جنگلی و مرتعی به سایر کاربریها مثل کشاورزی  مسکونی و صنعتی توسط وضع قوانین و نظارت بر اجرای آن تمرکز یابد . همچنین نظارت بیشتر سازمان حفاظت محیط زیست برای جلوگیری از شکار غیر مجاز تدوین دستورالعملهای جاده سازی در مناطق اکولوژیکی حساس و رعایت مفاد آن در ایجاد راههای جدید و انجام فعالیتهای آموزشی و ترویجی جهت شناخت ارزشهای ذخیره گاه برای بومیان و نحوه بهره برداری بینه و پایدار در منابع ذخیره گاه و بالاخره ایجاد یک سیستم مدیریت کارآمد با تکیه بر مشارکت مردم .

بهره مندی از منابع گیاهی جنگل و مرتع برای تامین علوفه دام استفاده های دارویی و خوراکی از پوشش گیاهی طبیعی شکار جهت تامین بخشی از مواد غذایی و بهره مندی از هوای خنک و تفرجگاه بسیار با ارزش برای مردم شهر بندر عباس کشاورزی با استفاده از منابع آب و خاک منطقه .

در گنو 13 آبادی با مجموع جمعیت 6400 نفر در سپر حفاظتی و 74 آبادی با مجموع جمعیت 33900 نفر در منطقه بینابینی زندگی می کنند و علاوه بر آن به علت نزدیکی ذخیره گاه به شهر بندر عباس و تفاوت بسیار محسوس آب و هوای آن نسبت به سایر نقاط استان  جمعیت زیادی طبیعت گرد تعطیلات آخر هفته را در گنو می گذرانند . متاسفانه ساختارهای اجتماعی فرهنگی و اداری موجود کار آمد لازم برای مدیریت مشارکتی بومیان و مدیریت پایدار ذخیره گاه در بر ندارد ولی خوشبختانه اخیرا مشارکت مردم در تصمیم گیریها در الویت سیاستهای دولت قرار گرفته و شوراهای مردمی در سالهای اخیر شکل گرفته اند .

فعلا از 87 روستای منطقه 70 % روستاها دارای شورای روستا هستند . هر چند هنوز حدود اختیارات و نقش عملی آنها به عنوان پل ارتباطی بین مردم و دولت کاملا مشخص نشده است ولی آلترناتیو بسیار مناسبی برای مشارکت رهبران محلی و مردم در مدیریت ذخیره گاه در آینده نزدیک هستند . وضعیت فعلی بومیان در مدیریت ذخیره گاه رضایت بخش نیست ولی به علت شکل گیری گروههای مردمی تصمیم گیر و با جایگاه قانونی تعریف شده امید می رود روند مشارکت سیر مثبت به خود بگیرد .

منابع آبی
1. چشمه های آب گرم گنو :
این چشمه ها در شمال شرق ذخیره گاه گنو قرار گرفته و دارای راهی مستقل از جاده بندر عباس به سیرجان است . چشمه در دره ای واقع شده که شمال و جنوب آن را ارتفاعات سخت آهکی پوشانیده است . درجه حرارت آب چشمه 41 درجه سانتیگراد بوده و این در حالی است که درجه حرارت محیط 32 درجه سانتیگراد می باشد . آب چشمه های گنو از گروه آبهای کلره و سولفاته کلسیک گوگردی خیلی گرم می باشد .آب این چشمه ها زیستگاه منحصر به فرد ماهی Aphanius guinois  می باشد که علاوه بر آن یک گونه خرچنگ آب شیرین و جلبک سیانو باکتر نیز در آن زیست می کنند .
2. رودخانه کل و حاشیه شرقی رودخانه :
این رودخانه زیستگاه مناسبی برای حیات وحش منطقه در غرب ذخیره گاه محسوب می شوند .
3. تنگ خرگو :
یکی از دره های جنوبی منطقه می باشد که گونه های کل و بز و قوچ و میش از پستانداران مهم آن به شمار می روند .

مدیریت طرحها و سیاستها :
ذخیره گاه زیستکره گنو فاقد طرح مدیریت می باشد ولی مطالعات اکولوژیکی و اقتصادی اجتماعی به منظور تهیه طرح جامع از مارس 2001 شروع شده است و در یک دوره 15 ماهه طرح به اتمام خواهد رسید . و در حال حاضر تنها مراقبت منطقه از طریق محیط بانان انجام می گیرد .