غار بابا گرگر، ساوه

نام انگلیسی:  Baba Gargar Cave    نام فارسی :  غار بابا گرگر

موقعیت

چاه باباگرگر در استان مرکزی، در 107 کیلومتری شمال شرقی شهر همدان، 116 کیلومتری ساوه، و در مجاورت روستای ستَق واقع است.

معرفی

واژه پیر یا بابا در ادبیات ایران، معانی مختلفی دارد. از جمله معانی این واژه، گذشته یا قدیم است. گرگر نیز صدای خاص شعله آتش است. احتمالاً در گذشته از درون چاه به علت متصاعد شدن گاز، صدای گرگر آتش می​آمده است و به این سبب چاه را بابا گرگر نامیده​اند؛ یعنی جایی که از قدیم صدای گرگر از آن به گوش می​رسیده است.

منشأ صدای گرگر، خروج گازهای درونی اعماق زمین مانند گاز کربنیک و هیدروژن سولفید بوده که سرچشمه آن​ها فعالیت​های ماگمایی درون زمین است. در حال حاضر هیچ گازی از دهانه چاه متصاعد و هیچ گونه صدایی نیز شنیده نمی شود.

ساختمان

چاه به شکل یک مخروط ناقص و وسعت دهانه آن در حدود 8 متر مربع است، عمق آن 18 متر، و قطر دایره کف آن 40 متر است. ارتفاع دهانه چاه از سطح دریا 1650 متر است.

به فاصله 6 متر از دهانه چاه یک پیش آمدگی قرنیز مانند پیرامون چاه را احاطه کرده است که می​توانیم آن را دهانه دوم چاه بنامیم. قطر دایره دهانه دوم 10 متر است. پس از این دهانه، دیوار چاه با شیبی منفی و تند پایین می​رود و به یک استوانه، که حدود 3 متر آن از آب بیرون است، ختم می​شود. در نقطه مقابل دهانه و در کف چاه یک برجستگی گنبدمانند به قطر 7 متر وجود دارد که مانند جزیره​ای سر از آب بیرون آورده است و می​توانیم روی آن بایستیم. بقیه نقاط چاه باید به وسیله قایق بازدید شوند.

در گذشته چشمه زاینده چاه از میزان آبدهی زیادی برخوردار بوده است. سکوی آهک ساخته رسوبی اطراف چاه، گنبد مانند است و مساحتی برابر با 50000 متر مربع دارد. چاه و سکو حاصل فرایند رسوب گذاری چشمه​ای ماگمایی در گذشته دورند.

دهانه چاه قبلاً در حدود یک متر مربع بوده است که سنگ​های دهانه آن را شکسته و به اندازه فعلی درآورده​اند.

آثار جوی آبی که آب چشمه را در زمان حیات آن از دهانه چاه به خارج هدایت می​کرده هم اکنون روی بدنه گنبد مانند بیرون چاه دیده می​شود.

در حال حاضر وضعیت طبیعی چاه را روستاییان به هم زده​اند، مارهای درون آب آن از بین رفته یا مهاجرت کرده​اند، و دریاچه کف چاه به زباله دانی روستاییان سبق تبدیل شده است.

به فاصله 200 متر از دهانه چاه، دایره​ای فرورفته به قطر 15 متر وجود دارد که احتمالاً چاهی دیگر بوده که با به دلایلی خاص دهانه آن بسته شده است. اثر مسیر خروج آب از آن به شکل جوی در عکس دیده می​شود.

هم چنین به فاصله 1000 متر از دهانه چاه، یک چشمه آهک ساز فعال به قطر 30 متر وجود دارد که از آب آن برای آبیاری باغات اطراف استفاده می​شود. دریاچه چشمه به دلیل عمق زیاد و لبه​های پیش آمده تا کنون جان چندین نفر شناگر را گرفته است؛ به همین دلیل روستاییان آن را دَلی اَو یا آب دیوانه لقب داده​اند.

جاذبه​های گردش گری

چاه بابا گرگر جزء معدود چاه​های آهک ساخته ایران است که بدون خطر وجود گاز و همچنین به دلیل عمق کم به راحتی قابل بازدید است و برای گردش گران مکانی جذاب و دیدنی است. همراه داشتن قایق در بازدید از چاه ضروری است.