غار سنگتراشان (سنگ شکن)، جهرم

نام انگلیسی: Sangtarashan Cave    نام فارسی : غار سنگتراشان

غار سنگتراشان در موقعیت جغرافیایی N282909 E533446 در استان فارس واقع است. غار سنگ‌تراشان جهرم در جنوب غربی شهرستان جهرم در استان فارس، عظیم، دست‌ساز و دیدنی است. عده‌ای سنگ‌تراش این غار را به‌وجود آورده‌اند کارشناسان قدمت سنگتراشیهای آن را مربوط به دوران صفویه می دانند. در آن زمان از غار سنگ شکنان جهرم سنگ های سفید آهکی و شکل پذیر به دست می آمده و از دیر باز از سنگهای آن به عنوان نمای ساختمانها، تزئین سردرها، سنگ فرش کف منازل و بقاع متبرکه و سایر بناهای مهم و حتی در شهرهای مجاور از جمله بناهای شیراز خصوصا در مسجد جامع عتیق و بیمارستان نمازی استفاده شده است.

این غار ‌اکنون دارای 12 مدخل ورودی و طول 200 متر است و عرض آن از 60 تا 130 متر متغیر است که در مجموع مساحتی در حدود 20 هزار متر مربع را پوشش می‌دهد. سنگ‌تراشان جهرمی این غار را برای تفریح نساخته‌اند، بلکه هدف آنها، برداشت سنگ برای امرار معاش بوده است؛ ولی با تیشهٔ سنگ‌شکن خود، جاذبه‌ای زیبا خلق کرده‌اند که به یکی از بزرگ‌ترین غارهای دست‌ساز جهان تبدیل شده و میراثی است، بسیار زیبا با چشم‌اندازی دیدنی. سنگ‌شکنان هنگام برداشت سنگ برای جلوگیری از تخریب غار بعد از چند متر پیشروی، ستون‌هایی به‌جا گذاشته‌اند که این امر، موجب زیبایی دوچندان غار شده‌است.  در این غار 100 ستون سنگی موجود است که به لحاظ مرغوبیت سنگ در دو دسته جای می‌گیرند. دسته اول شامل ستونهایی است که دارای درز و شکاف متعددی بوده و به ‌دلیل عدم کیفیت مناسب سنگ جدا نشدند و دسته دوم شامل ستونهایی است که فاقد درز و شکاف سیستماتیک بوده و سنگ آن دارای مرغوبیت است و به ‌دلیل جلوگیری از ریزش سقف برداشت نشده‌اند.

تعداد و قطر ستونهای داخل غار بیشتر از زمان کنونی بوده است. اما نسلهای بعدی سنگ شکنان مشکل حمل سنگ‌های استخراج شده را داشتند به همین دلیل سنگ ستونهای نزدیک دهانه غار را استخراج می کردند. همین موضوع باعث شده تا ستونها به تدریج لاغر شوند و قدرت باربری آنها کاهش پیدا کند.

این غار در فهرست آثار تاریخی ثبت نشده است. اما سازمان میراث فرهنگی فارس با همکاری دانشگاه شیراز اقدام به مرمت ستونهای آن کرده است. متأسفانه در سال‌های اخیر، تعدادی از ستون‌های غار تخریب شده‌اند که این امر، علاوه بر ایجاد ترک‌هایی در سقف، سبب ناامنی قسمت‌هایی از غار شده‌است. این شاهکار سنگی در ایام نوروز گردشگران زیادی دارد اما هیچ گونه امکاناتی برای این گردشگران در داخل غار از جمله تابلوهای راهنما، امکانات رفاهی، روشنایی، نظافت مناسب و … وجود ندارد. این در حالی است که این غار می تواند یکی از جاذبه های گردشگری و غارنوردی شهرستان جهرم و استان فارس باشد.

 مردم در شهرستان جهرم درباره غار سنگی دست ساز معتقدند که  "روزی خواجه کاظم فرزند خواجه اسماعیل با اسب در حال گردش کنار رودخانه قلات جهرم بود که صدای ضربات پی در پی پتکی او را به طرف خود کشاند. پیرمردی سنگهای کوه را می تراشید. با او هم صحبت و هم سفره شد. آشنایی خواجه اسماعیل با خانواده پیرمرد عاشقی را برایش به دنبال داشت. خانواده اش مخالف بودند چون او خانزاده بود و دختر پیرمرد رعیت. او توانست خانواده اش را راضی کند به خواستگاری دختر پیرمرد بروند. اما پیرمرد شرط گذاشت که پیش او بماند و با هم در کوه کار کنند. بعدها خواجه کاظم به استاد کاظم سنگ شکن معروف شد. نوادگان خواجه می گویند 300 سال قبل استاد کاظم وارث پیرمرد و غار سنگ تراشان جهرم شد. بعضی از شاگردانش هم که در آنجا  کار می کردند سهامدار این غار شدند و اکنون از آنها به عنوان وارثان فرعی بزرگترین غار دست ساز جهان یاد می شود.