غار شاه زند، اراک

نام انگلیسی:  Shahzand Cave    نام فارسی : غار شاه زند

این غار در 35 کیلومتری جنوب غربی اراک واقع شده است. محل دقیق آن در نزدیکی روستای «خسبیجان»، بر فراز قله کوه معروف «شاه‌زند» و در ارتفاع 2890 متری است. این غار یک دهلیز باریک 18 متری به عرض متوسط 6 متر دارد. غار شاه‌زند از دیرباز محل زیارت زرتشتیان ساکن در نواحی مختلف ایران و مورد احترام و تقدیس آنان بوده و هر ساله حتی زوار زرتشتی هندوستان نیز به دیدار آن می‌آیند. روی دیوارهای غار اسامی ایرانی و زرتشتی، مانند پولاد تیرانداز و سیاوش شهریار حک شده است.
در نزدیکی روستای «البُرج»، روستایی به نام «گوزا» وجود دارد که چند گور با سنگ قبرهای بزرگ به طول 25/2 متر هنوز در آن باقی مانده است که مورد احترام زرتشتیان می‌باشند و ظاهراً این قبور و یا مدفونین آن‌ها با قداست غار ارتباط دارند. مردم بر این باورند که این گورها یا دلاوران مدفون در آن‌ها به همراهان کیخسرو، قهرمان اسطوره‌ای داستان‌های شاهنامه فردوسی تعلق دارند.

این غار محل توجه و زیارت گاه پارسیان بوده است. راه صعب العبوری دارد که از راه اسکان و الرج به آن جا رفت و آمد می کنند.در بین غار مشتی شمعدان شکسته و آثار نذورات دیده می شود.در وجه تسمیه نام این غار به غار شاه زند حکایت کیخسرو را بیان می کنند.کیخسرو پس از 60 سال سلطنت دل از دنیا برکند و آماده سفر معنوی گردید.سران و بزرگان لشگر را در دشتی گرد آورد و لهراسب را به داشتن فر کیانی معرفی نمود و گفت آهنگ سفر معنوی دارم.دستان رستم ، گودرز ، گیو ، بیژن ،گستهم، فریبرز، طوس و مغراران از ایرانیان رو به کوه و دشت نهادند.همه رفتند جز طوس و گیو و فریبرز و بیژن که یک شبانه روز با کیخسرو بودند ، به چشمه رسیدند شب را در آن جا ماندند.کیخسرو گفت فردا مرا نخواهید دید شما هم این جا نمانید.برف خواهد بارید و شما نابود خواهید شد.همراهان کیخسرو نشنیدند ، شب را ماندند ، صبح برخاستند شاه را ندیدند ، برف باریدن گرفت و همه هلاک شدند ، می گویند آن چشمه همان است که مستوفی آن را به چشمه کیخسرو نامیده ، در پای راسمند و اکنون به نام بلاغ نزدیک به ده حک واقع است و آن کوه که کیخسرو در آن پنهان شده همین کوه گوره زار معروف به کوه شاه زنده است و آن دشت واقع در جاپلق موسوم به برفیان است.

اما خود کلمه شازند یا شاه زند و یا شاه زنده به زبان عامه شاه زنده معروف است و می گویند کیخسرو در این غار پنهان شده و روزی فریدون وار سر از غار بیرون کشیده و دنیا را پر از فر کیانی خواهد نمود.