فسیل مراغه – آذربایجان شرقی

نام انگلیسی:  Fosil-e Maraghe    نام فارسی :  فسیل مراغه

فسیل‌های منطقه فسیلی مراغه قدمت هفت میلیون ساله این منطقه را به عنوان نخستین اثر ملی، طبیعی و فسیلی ایران بازگو می کنند. این منطقه یکی از غنی‌ترین مناطق سنگواره‌ای جهان بوده  و در آخرین مطالعات صورت گرفته فسیل های اجداد ماموت، زرافه و آهو در این منطقه کشف شده است. لایه‌های فسیلی موجود در مراغه مربوط به اواخر دوران نوزیستی زمین‌شناسی یعنی چهار تا هفت میلیون سال قبل هستند که با انجام کاوش های علمی می توان اطلاعات بسیار دقیقی را از زندگی جانوران غول‌پیکر در این منطقه به دست آورد. منطقه فسیلی مراغه به دلیل دارا بودن فسیل ماستادون و ماموت‌ها (سنگواره‌های پیش از تاریخ) دارای شهرت جهانی بوده و هم اکنون مورد حفاظت ویژه سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد. منطقه فسیلی مراغه به عنوان نخستین اثر ملی، طبیعی و فسیلی ایران از بالاترین رده‌های حفاظتی سازمان محیط زیست است. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی این منطقه در شورای عالی حفاظت محیط زیست ایران به عنوان اثر ملی و طبیعی به تصویب رسیده است.

در حدود یک قرن پیش استخوان‌های منطقه فسیلی مراغه را به بقایای آدم های قوی‌هیکل، آدم‌های شاخدار، اسب شاخدار و دیو نسبت می دادند. مطالعات انجام شده طی یک قرن اخیر توسط حفاران و مکتشفان داخلی و خارجی نشان داد که در این منطقه فسیل های مهره داران نیز وجود دارد.

«بهشت فسیلی مراغه» عنوانی است که از سوی فسیل‌شناسان به این منطقه داده شده است. فسیل‌های مهره‌دار مراغه از مدت‌ها پیش نظر زمین شناسان را به خود جلب کرده و از همین رو محققان زیادی از روسیه، آمریکا، فرانسه و ژاپن در این ناحیه کار کرده‌اند، به گونه‌ای که بخشی از نمونه‌های فسیلی در موزه‌های تاریخ طبیعی وین، پاریس، لندن و لس‌آنجلس در معرض نمایش قرار دارند.

سازمان محیط زیست نیز نظر به اهمیت این منطقه برنامه‌هایی چون ادامه مطالعات جامع دیرین‌شناسی، شروع عملیات اجرایی و ساختمانی مرکز تحقیقات و موزه فسیل شناسی و ایجاد اولین موزه صحرایی (field museum) را آغاز کرده است. نماینده موزه تاریخ طبیعی تهران در مراغه به ایسنا می‌گوید: با توجه به اهمیت این منطقه در فسیل شناسی در نظر داریم تا در قالب یک طرح بزرگ، ژئوتوریسم این منطقه را احیا کنیم، به ویژه در غارهایی چون غار کبوتر که از اعجوبه‌های آفرینش محسوب می‌شوند.

منطقه فسیلی مراغه به عنوان اولین اثر ملی-طبیعی فسیلی به مساحت ۱۰۲۶ هکتار ثبت شده و بالاترین رده حفاظتی را اخذ کرده است. اکنون دانشگاه تبریز سرپرستی پروژه کاوش و تحقیقات منطقه فسیلی مراغه را به عهده داشته و تاکنون بقایای ارزشمندی از این ناحیه کشف شده است.

در خصوص نگهداری این آثار اولین موزه دیرینه شناسی و سنگواره ایران به مساحت ۵ هزار متر مربع در مراغه احداث می‌شود تا آثار مکشوفه در آن نگهداری شوند. هم چنین قرار است تا آثاری که قبل از انقلاب توسط آمریکایی‌ها برای مرمّت از ایران خارج شده، طبق رای دادگاه لاهه به ایران عودت داده شده و در این موزه به نمایش درآیند.

منطقه فسیلی مراغه
سابقه بررسی اولیه منطقه فسیلی مراغه به اوایل سال 1840 برمی گردد که جمع آوری اولیه نمونه ها توسط مسافران روسی به دنبال آن پژوهشگران کشورهای اتریش، انگلیس، فرانسه و آمریکا که با همکاری موزه تاریخ طبیعی سازمان صورت گرفته انجام پذیرفت. از گونه های جانوری شناسایی شده می توان از آنتیلوپ آهو، زرافه، ببر دندان خنجری، اسب، کفتار، کرگدنها، ماستودونها و … نام برد. وسعت منطقه فسیلی مراغه حدود 40000 هکتار است که 713 هکتار از آن به عنوان اثر طبیعی پیشنهاد شده است. با توجه به تخریب و برداشت و حفاری منطقه و لزوم حفظ این منطقه فسیلی باارزش و نظر به مطالعات انجام شده فراوان توسط سازمان این منطقه به شورایعالی حفاظت محیط زیست پیشنهاد گردیده است.

حد و حدود منطقه فسیلی مراغه (شله وند) به عنوان اثر طبیعی ملی
از شمال: از نقطه ای به مختصات 462550 و 372447 به سمت غرب به خط مستقیم مفروض تا نقطه ای به مختصات 462614 و 372436
از شرق: از نقطه ای به مختصات 462614 و 372436 که محل تلاقی رودخانه و در امتداد مسیر رودخانه (نهر آب) به سمت جنوب تا روستای شلیلوند و سپس از این محل در امتداد جاده به نقطه ای به مختصات 372122.9 و 462543.9
از جنوب: از نقطه ای به مختصات 372122.9 و 462543.9 به طرف شرق تا تلاقی آن به آبراهه رودخانه مردک چای پس از محل این نقطه که مختصات آن 372133.3 و 462445.7 می باشد در امتداد نهر آب تا نقطه ای به مختصات 372019 و 462353.3 در محل روستای مردق
از غرب: از روستای مردق به سمت شمال در امتداد جاده پس از گذشتن از کرج آباد در امتداد مسیر آبراهه (نهر آب) ادامه داده تا نقطه ای به مختصات 372304.1 و 462441 برسیم و سپس از این نقطه در امتداد راه به سمت شرق تا نقطه ای به مختصات 464550 و 372447