موقعیت جغرافیایى: بخش مرکزى – 5 کیلومترى شمال غربى چابهار – روستاى تیس
قدمت: دوران اسلامى
خصوصیات معمارى:
این قلعه به ابعاد 54×26 متر ساخته شده است. عرض ساختمان بر پهنه دماغهاى که پانصد متر از آبخوردریا فاصله دارد در قسمت انتهایى دماغه واقع است. در قسمت شمال شرقى درب ورودى اصلى قرار دارد و داراى هشتى وسیعى است . هشتى با سقف بلند و داراى چهار گوشواره خلفى که در پشت دیوارهاى هشتى واقع شدهاند، هر کدام از آنها خود یک اطاقى است که با پىهاى قطور ساخته شدهاند. و داراى ایوانى است که دو پله یا حدود یک متر از سطح حیاط قلعه بلندتر است. در ضلع شمالى شرقى آثار اطاقهایى وجود دارند که اکنون خراب شدهاند و هر کدام داراى یک اطاق بزرگتر مشرف به ایوان و ایوان اختصاصى هستند. طرز ساخت بنا (اطاقها و ایوانها) شبیه به کاروانسراى شاهعباسى بیستون است که در زمان شاه سلیمان صفوى ساخته شده است.
در سه طرف حیاط حجرهها و اطاقهایى شبیه حجرهها و اطاقهاى ضلع شمالى وجود دارند. در سمت ساحل دریاى عمان آثار دو برج بزرگ در طرفین دیده مىشود. برج سمت راست که در جنوب قرار دارد بصورت یک اطاق با یک ایوان و یک شاهنشین است که بر روى هرمى مکعب مستطیل شکل پىسازى شده و یک برج یا منار برروى آن قرار گرفته و یک منار به ارتفاع 6/5 متر باقى مانده است.
مصالح بکار رفته در ساخت قلعه، آجر، سنگ و گچ مىباشند و آثار تزئینات از آجر و سنگ در اطراف گلدستهها باقى ماندهاند. این مناره براى دیدهبانى بکار مىرفته است و چون بر همه خلیج دهانه تیس دید کافى دارد و در ضمن از فاصله زیادى در دریا دیده مىشود. سبک ساخت و نوع مصالح بکار رفته مناره و گوشواره سبک سلجوقى مىباشد و تعمیرات بعدى که در اطاقها و ایوانها انجام شده بیشتر سبک صفوى و سبک دوران قاجاریه است در وسط و گوشههاى حیاط قلعه آثارى از آب انبارها دیده مىشود که از سنگ و ساروج و گچ ساخته شدهاند. در بیرون دیوار بلند قلعه آثار چاهى وجود دارد که در سنگ صخره کنده شده است. لبه چاه با استفاده از سنگ و ساروج محکم شده است. در قسمت سقف قلعه چوبهایى بکار رفته است که احتمالاً از نقاط دیگر به این محل آورده شدهاند. تزئینات دور منار و آجر چینى شبیه سبک تزئینات منارههاى دوره سلجوقى مىباشند اگرچه از بین رفتهاند ولى نقشهایى به رسمالخط عربى و خط کوفى از اثر برجستگیها و گودیها مشخص مىشود. اندازه اطاقها معمولاً 3×4 متر یا کمتر است که در دور یا چهار طرف یک پهنه وسیع واقع شده اند.
در کتاب باستانشناسى و تاریخ بلوچستان به نقل از سرتیپ مهدىخان مهندس ایرانى آمده است:
«درتیس بسیار قلعه خوبى است و یک سمت بدنه قلعه وصل به دریاست، قدرى ناتمامى دارد که بنّا و عمله در آن مشغول کارند. دیوار بزرگى از سمت دریا کشیدهاند براى باراندازى و غیره حصن معتبرى است و اصل قلعه نو در روى تپه مرتفعى ساخته شده است».(سنه 1282 ه ش)