لاک پشت فراتی

نام فارسی : لاک پشت فراتی نام علمی:  Rafetus euphraticus  نام انگلیسی:  Mesopotamian Softshell Turtle

لاک‌پشت فُراتی (Rafetus euphraticus) گونه‌ای لاک‌پشت نرم‌لاک از خانوادهٔ لاک‌پشت‌های سه‌ انگشتی است. زیستگاه این لاک پشت رودخانه‌های دجله و فرات و انشعابات آن‌ها در عراق، ایران، ترکیه و سوریه است و به‌جهت تخریب زیستگاه، آلودگی و معدوم‌شدن توسط ماهیگیران در خطر بالای انقراض قرار دارند. این لاک پشت تنها گونهٔ لاک‌پشت‌های سه‌انگشتی در ایران است و با وجود خطر بالای انقراض و کاهش جمعیت در فهرست گونه‌های مورد حمایت قرار ندارد. پراکندگی این لاک‌پشت فقط به استان خوزستان شامل حوضه آبگیر دجله و فرات، هورالعظیم، تالاب شادگان، رودخانه‌های کارون، کرخه، دز و جراحی و انشعابات آن‌ها می‌شود. این لاک پشت در حال حاضر در فهرست سرخ اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی در رده در معرض خطر انقراض قرار دارد. این لاک پشت بیشتر اوقات در زیر آب زندگی می کند همچنین در برخی اوقاع این گونه را می توان به صورت مدفون در زیر گل و لای رودخانه ها و ماسه ها مشاهده کرد. این در حالیست که لاک پشت فراتی تنها برای گرفتن آفتاب و تخم گذاری از آب بیرون می آید و بیشتر ترجیح می دهد در رودخانه های فرعی با جریان آهسته و یا آبهای راکد کم عمق زندگی کند.بررسی ها نشان می دهند در بین تمام انگشت های پاهای عقبی و جلویی این گونه،پرده وجود دارد و هر کدام از آنها دارای 3 ناخن بزرگ،قوی و بزرگ هستند.گردن در این گونه دراز،قابل انعطاف و بسیار قویست و می تواند آن را داخل لان خود ببرد.

گاهی موارد الگوها متفاوت رنگی از سبز تیره تا روشن با نقوش مختلف در این گونه قابل مشاهده است. لاک پشت فراتی گونه ای بسیار ترسو یا شاید به شدت خجالتی است و مشاهده ان در بیرون از آب بسیار سخت و مشکل است یا در صورت مشاهده به محض نزدیک شدن یا حرکت به طرف آن ،داخل آب می پرد.

لاک این جانور بر خلاف سایر لاک پشت ها، نرم و دارای لبه های نرم و انعطاف پذیر است. کاراپاس آن ها، گرد تا بیضوی، در نابالغین، سبز زیتونی با خال های زرد، کرم یا سفید است؛ اما در بالغین، بدون علامت یا با خال های معدود تیره است. سر لاک پشت فراتی تقریبا عریض و پوزه لوله مانندش، کوتاه و کلفت است که به وسیله لب های گوشتی پوشیده شده است و دارای گردن دراز و قابل انعطاف است. تمام انگشتان پاهای جلو و عقب، پرده دارند و تنها سه انگشت داخلی پاهای جلو و عقب، دارای چنگال هستند. رژیم غذایی گوشت خواری دارند. در هر سال حداقل بین 5 – 4 تخم می گذارند. میانگین قطر تخم های به دست آمده 28.95 میلی متر بوده است. نتایج آماری نشان داد که هیچ گونه تفاوت معنی داری بین صفات مختلف در دو جنس نر و ماده مشاهده نمی شود. بیشترین فراوانی نسبی مربوط به وزن لاک پشت های فراتی صید شده (57.5 درصد) تا 5 کیلوگرم بوده است. بیشترین فراوانی نسبی طول کاراپاس (24 درصد) در فاصله 40 – 30 سانتی متری بود. بیشترین فراوانی نسبی عرض کاراپاس (31 درصد)، بیشترین فراوانی نسبی طول پلاسترون (28 درصد) و بیشترین فراوانی نسبی عرض پلاسترون (21 درصد) در فاصله 30 – 25 سانتی متری بود. همچنین، بیشترین فراوانی نسبی مربوط به صفت طول انتهای پلاسترون تا انتهای دم (46 درصد) در فاصله 15 – 5 سانتی متری و بیشترین فراوانی نسبی طول انتهای پلاسترون تا ابتدای کلواک (19 درصد) در فاصله 12.5 – 10 سانتی متری بوده است. در این تحقیق نسبت لاک پشت های نر به ماده1 به 0.7 برآورد گردید.

اعتقادات غلط صیادان بومی که می گویند این لاک پشت ها، ماهیان گرفتار در تورشان را می خورند و سبب کم شدن میزان صید می شوند، به همین دلیل این گونه را دشمن خود دانسته و آنها را معدوم می کنند که از این نظر تلفات شدیدی به جمعیت لاک پشت ها وارد شده و می شود. خشک شدن و کم آب شدن تالاب ها و انشعابات رودخانه های اصلی و از بین رفتن محل زیست آنها هم از دیگر دلایل کاهش آنهاست. اینجا هم تخریب زیستگاه، زهکشی و خشک کردن آبگیرها جهت احداث مزارع کشاورزی و …، آلودگی آب به دلیل ورود فاضلاب های شهری، صنعتی و کشاورزی، همچنین در منطقه شادگان، کاهش تدریجی عمق تالاب در اثر ته نشینی رسوبات بالادست در هور شادگان و دخل و تصرفات الزامی در زمان جنگ تحمیلی در محدوده پناهگاه حیات وحش شادگان نظیر احداث جاده، خاکریز، سنگر و بیمارستان نظامی، آلودگی نفتی در حاشیه های تالاب شادگان که به دلیل نشت از لوله های فرسوده نفتی باعث درخطر افتادن زندگی حیوانات و به خصوص لاک پشت فراتی شده است و اما مهمترین عامل تهدید لاک پشت فراتی، عدم شناخت این گونه و اهمیت آن از نظر اکولوژیک و غنای گونه ای در میان مردم بومی و حتی اکثر کارشناسان است.