مسجد جامع تفرش

این بنا در قصبه قدیم ترخوران و شهر جدید تفرش در استان مرکزی واقع گردیده و ظاهرا بنای اولیه آن، ازآثار دوره سلجوقی است که در دوره های بعد، تغییرات و الحاقاتی بدان صورت گرفته است . بنای اصلی مسجد، گنبدخانه ای هشت ضلعی به قطر 12 و ارتفاع حدود 14 متر است که در هشت ضلع آن، شاه نشینی هر یک به دهانه 3 و عرض یک متر ساخته شده است . پوشش داخلی بنا، بیضوی، و پوشش خارجی آن، کلاهخودی با گردنی استوانه ای بلند از آجر است . سطوح داخلی بنا، آجری و فاقد تزیین است . در جهت شمالی گنبدخانه، ایوانی از الحاقات دوره صفوی به دهانه 7، عمق 5 و ارتفاع 9 متر قرار دارد . ازاره ایوان، از سنگ تراش و جدار آن، سفید کاری و پوشش آن، رسمی بندی ساده است . در دو جانب گنبدخانه ، شبستانی طاق و چشمه پوش بر فراز پایه های چند ضلعی از آجر است که در قرن اخیر ساخته شده است . در سردر صحن، از محوطه یادشده، ایوانی به دهانه 5، عمق 4 و ارتفاع 7 متر با پوشش مقرنس گچی و جدار سفید کاری است که در سال 1277ه-. ق بنا گردیده است . در پاکار پوشش ایوان، کتیبه ای به خط نستعلیق و تاریخ 1277 ه-. ق گچبری شده است . در جانب شمال غربی صحن مسجد، مناره ای به قطر 3 و ارتفاع 20 متر، از آثار دوره سلجوقی قرار گرفته است . سطوح مناره، ساده است وتنها به قسمت انتهای آن، تزیینات آجری و کتیبه ای گلوبندی به خط کوفی مشجر ازآجر وجود دارد که تنها عبارت " لا اله الا اله " آن خوانده می شود . بالای مناره، مأذنه ای جدید بر پا کرده اند . در جوار مسجد، حسینیه و خانقاهی قدیمی با درهای ارسی و طاقی تیر و تخته پوش و ستون هایی از تیرهای قطور قرار دارد . با توجه به سبک ساختمانی گنبدخانه- که به بنای آرامگاهی شبیه تر است- و موقعیت قصبه ترخوران در روزگار ساخت آن که تناسبی با چنین مسجدی نداشته، احتمال داده می شود که اینجا، مدفن محمد افطسی محدث- متوفی اواخر قرن سوم هجری- بوده که بعدها به جهات سیاسی به نام مسجد تجدید بنا شده است . منبع: فیض.1350،ج2،صص160-158