براساس بررسی گزارشات و اطلاعات استخراجی از آنها و نیز تطابق مشخصات پروفیلی خاک بیابانهای واقعی با یکدیگر و دیگر مناطق، ویژگیهای ذیل با کمیت های ذکر شده به عنوان معیار تشخیص و تفکیک بیابان از غیربیابان معرفی و تشریح می گردد. به دلیل اهمیت خاک سطحی در بروز پدیده بیابان ، فاکتورهای مورد نظر درافق سطحی و در خصوص خاکهای عمیق حداکثر تا عمق 50 سانتیمتری به روش وزنی محاسبه و مورد استفاده قرارگرفته است. ضمن اینکه اطلاعات تمامی افقها نیز مورد توجه بوده است.
1 شوری خاک:
هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک افق سطحی در خاکهای کم عمق و در خاکهای عمیق تا عمق 50 سانتیمتری با استفاده از منابع موجود به روش وزنی محاسبه و به عنوان معیار شوری خاک در نظر گرفته شده است . براساس بررسی منابع موجود و نظرات کارشناسی دامنه تفکیک برای گروه بندی این معیار به شرح ذیل پیشنهاد شده است.
الف) خاکهایی که دارای هدایت الکتریکی عصاره اشباع بیش از 8 دسی زیمنس برمتر (میلی موس بر سانتیمتر) هستند . در گروه خاک بیابانی قرار می گیرند.
ب ) خاکهایی که دارای هدایت الکتریکی عصاره اشباع بیش از 4 و کمتر از 8 دسی زیمنس برمتر (میلی موس بر سانتیمتر ) هستند، می توانند خاک بیابانی باشند یا نباشند. به عبارت دیگر در صورتی این خاکها بیابانی می باشند،که علاوه بر این خصوصیت، یک یا چند خصوصیت تکمیلی دیگر بیابانی را نیز دارا باشند در غیر اینصورت خاک نیمه بیابانی بشمار می روند.
ج ) خاکهایی که دارای هدایت الکتریکی عصاره اشباع کمتر از 4 دسی زیمنس برمتر (میلی موس بر سانتیمتر ) هستند . خاک غیر بیابانی می باشند.
2- نسبت جذب سدیم SAR) ) یا درصد سدیم تبادلی ESP) ) :
فاکتورهای فوق نشان دهنده قلیا Alkali) ) یا سدیمی Sodic) ) بودن خاک است. این دو فاکتور بر اساس رابطه ای قابل تبدیل به یکدیگر بوده و بکارگیری آنها تقریباً معادل هم می باشند، لذا به جهت سهولت اندازه گیری و در دسترس بودن میزان SAR) ) از این معیار استفاده شده است. بر اساس بررسی انجام شده تفکیک خاکهای بیابانی و غیر بیابانی باتوجه به محاسبه میزان این فاکتور به روش وزنی در افق سطحی و یا حداکثر تا عمق 50 سانتیمتری، براساس مقادیر زیر پیشنهاد شده است.
الف ) خاکهایی که دارای نسبت جذب سدیمی SAR) ) بیش از 13 می باشند در محدوده خاکهای بیابانی قرار می گیرند.
ب) خاکهایی که دارای نسبت جذب سدیمی SAR) ) بیش از 8 و کمتر از 13 می باشند می توانند در محدوده خاکهای نیمه بیابانی قرار گیرند.
ب) خاکهایی که دارای نسبت جذب سدیمی SAR) ) کمتراز 8 می باشند در محدوده خاکهای غیربیابانی قرار میگیرند.
3- عمق خاک :
عمق خاک مشخصه ای است که به دلیل فعالیت و گسترش ریشه در آن، محل استقرار، جذب و انتقال مواد غذایی برای رشد و تولید گیاهان، اهمیت زیادی دارد. اگر چه این خصوصیت به تنهایی نمی تواند معیار قطعی بیابانی یا غیربیابانی بودن خاک باشد. اما می توان پیشنهاد ذیل را برای این معیار ارائه کرد.
الف) خاکهای با عمق کمتر از 10 سانتیمتر در گروه خاکهای بیابانی قرار می گیرند.
ب) خاکهای با عمق بیش از 10 سانتیمتر در گروه خاکهای غیربیابانی قرار می گیرند.
4- بافت خاک:
بافت سطحی و یا حداکثر تا عمق 50 سانتیمتری خاک می تواند به عنوان معیاری جهت تفکیک خاکهای بیابانی از غیر بیابانی باشد. برای خاکهای مورد مطالعه در استان های مختلف در رابطه با بافت می توان گفت خاکهای با بافت سنگین و خیلی سنگین و یا بافت خیلی سبک میتوانند در ردیف خاکهای بیابانی قرار گیرند. بدین معنی که اگر این مشخصه همراه با یک شرط تکمیلی دیگرمثلاً شوری بیش از 4 میلی موس بر سانتیمتر باشد، باعث بیابانی شدن خاک می گردد. در صورتیکه بافت سنگین و یا خیلی سنگین اگر چه محدودیتهائی را ایجاد می کند، شاید به تنهائی معیار مناسبی برای بیابانی بودن خاک نباشد.
5- درصد سنگریزه و قلوه سنگ:
درصد سنگریزه و قلوه سنگ بر روی سطح و عمق خاک به صورت زیر بعنوان معیاری برای تفکیک خاک بیابانی از غیر بیابانی پیشنهاد شده است.
الف) وجود سنگریزه و قلوه سنگ بر روی سطح و یا درون افق سطحی بیش از 75 درصد حجمی بیانگر بیابانی بودن خاک است.
ب) وجود سنگریزه و قلوه سنگ درون افق سطحی و یا عمق 50 سانتیمتربیش از 35 درصد حجمی می تواند بیانگر خاک بیابانی است. این خصیصه اگر همراه با یک شرط تکمیلی دیگر باشد، بیابانی بودن خاک تائید میگردد.
ج) وجود سنگریزه و قلوه سنگ بر روی سطح یا درون افق سطحی کمتر از35 درصد حجمی بیانگر خاک غیربیابانی است.
6- موادآلی:
بدلیل نقش و اهمیت مواد آلی در ایجاد شرایط مناسب خاک برای استقرار، رشد و توان تولید گیاهان و وابستگی میزان مواد آلی به فاکتورهای متعدد، برای خاکهای مورد مطالعه در استانهای مختلف طبقه بندی زیر به عنوان یک معیار پیشنهاد شده است
خاکهای با میزان ماده آلی کمتر از 2/0 درصد می تواند به عنوان خاک بیابانی در نظر گرفته شود. مشروط بر اینکه همراه با یک یا چند شرط تکمیلی باشد . این مطلب به این مفهوم است که این معیار به تنهایی تعیین کننده خاک بیابانی یا غیر بیابانی نیست.
7- اسیدیته یاPH :
این خصوصیت از خاک بیان کننده شرایط اکولوژیکی، فعالیت موجودات میکروسکوپی ، قابلیت جذب عناصر غذایی و 000 در خاک است که نقش بسزایی در استقرار و تولید گیاهان دارد. برای خاکهای مورد مطالعه در استانهای مختلف دسته بندی زیر برای این فاکتور جهت تفکیک خاکهای بیابانی ازغیربیابانی مد نظر قرار گرفته است.
الف ) خاکهای باPH بیش از 5/8 خاکهای بیابانی می باشند .
ب) خاکهای با PH بین 7 تا 5/8 می تواند خاک بیابانی باشد، یا نباشد (نیمه بیابانی). در صورتی که این معیار همراه با یک شرط تکمیلی دیگر باشد، می توان آن خاک را در ردیف خاکهای بیابانی قرار داد .
ج ) خاکهای با PH کمتر از 7 خاک غیر بیابانی است.
8- تکامل پروفیلی :
خاکهای که دارای تکامل پروفیلی نبوده و هیچ گونه افق مشخصهسطحی و عمقی ندارند، در گروه خاکهای بیابانی قرار می گیرند .
9- کفه های رسی و یا دق های رسی:
وجود کفه ها رسی در سطح ویا نزدیک سطح و یا دق های رسی، موجب ایجاد سله و عدم نفوذپذیری و شوری خاک شده که در صورت وجود این عارضه، خاک مربوطه جزء خاکهای بیابانی محسوب می گردد.
10- لایه یا افق نمکی:
این لایه ها در اراضی ماندابی و در نقاطی که آب زیرزمینی شور بالا بوده و نوساناتی دارد، مشاهده می شود. وجود نمک زیاد در نزدیک و یا روی سطح خاک منجر به عدم استقرار و یا استقرار بسیار کم گیاهان حتی از نوع نمکدوست می شود. خاکهائی که دارای این لایه خصوصاً در سطح و یا نزدیک سطح خاک باشند، در گروه خاکهای بیابانی قرار میگیرند.
11- سطح آب زیرزمینی:
بالا بودن سطح آب زیرزمینی علاوه بر کاهش تهویه و در نتیجه کاهش رشد و استقرار گیاهان، به دلیل شور بودن، موجب انتقال نمک به سطح و نزدیکی سطح خاک شده و شور شدن اراضی را بدنبال دارد. به جهت اثرات نامطلوب این پدیده بر روی خاک، این عامل بعنوان معیاری برای تفکیک خاک بیابانی مد نظر قرار گرفته و دامنه تفکیک به شرح زیر پیشنهاد شده است.
الف) خاکهائی که دارای سطح آب زیرزمینی کمتر از 5/2 متر می باشند، در گروه خاکهای بیابانی قرار می گیرند.
ب) خاکهائی که دارای سطح آب زیرزمینی بین 5/2 تا 5/3 متر می باشند، بسته به شرایط جانبی دیگرمی توانند در گروه خاکهای بیابانی قرار گیرند.
ج) خاکهائی که دارای سطح آب زیرزمینی بیش از 5/3 متر می باشند، در گروه خاکهای غیر بیابانی قرار می گیرند.
12- گچ :
میزان گچ موجود در خاک برروی شوری، میزان رطوبت، خصوصیات فیزیکی و شیمیائی و در نهایت رشد گیاهان اثر می گذارد. لذا به دلیل اهمیت گچ و اینکه این ماده در خاکهای مناطق حشک و نیمه حشک غالباً بصورت لایه ها یا افقهائی مشاهده شده و خصوصاً در تشکیلات مارنی به میزان زیاد دیده می شوند، تقسیم بندی ذیل جهت تفکیک خاکهای بیابانی ارائه شده است.
الف) خاکهائی که میزان گچ افق سطحی و یا حداکثر تا عمق 50 سانتیمتری آنها بیش از 35 درصد می باشند، بیابانی هستند.
ب) خاکهائی که میزان گچ افق سطحی و یا حداکثر تا عمق 50 سانتیمتری آنها بین 15 تا 35 درصد می باشند،مشروط به همراه بودن یک یا چند شرط تکمیلی دیگر خاک بیابانی می باشد.
ج) خاکهائی که میزان گچ افق سطحی و یا حداکثر تا عمق 50 سانتیمتری آنها کمتر از 15 درصد می باشند، غیربیابانی هستند.
نظرات بسته شده است.