یکی از ظرایف صنایع دستی ایران که چنان دیگر انواع این صنعت پر پیشینه تلفیق بلیغی از‌هنر و حوصله محسوب می شود دست اندر کاران آن از مواد اولیه ی ارزان و فراوان محصولاتی گران بها با ارزش‌های مصرفی و هنری فوق العاده بالا به وجود می‌آورند صنعت منبت کاری است که از گذشته هایی دور در ایران رواج داشته و علی رغم بی دوامی چوب در برابر عوامل جوی، در کاخها، صندوقچه ها ی روی مقابر، منابر مساجد و… که از روزگاران قدیم به جا مانده دلیل خوبی بر گستردگی این هنر و رونق در رواجش در ایران می‌باشد.
منبت کاری هنری است مشتمل بر حکاکی و کنده کاری بر روی چوب بر اساس نقشه ی دقیق. این تعریف اصولی منبت کاری است که در وحله اول هیچ خاطره ا ی را زنده نمی کند و غیر از یک تعریف معمولی کتابت شده هیچ چیز دیگری را به ذهن متبادر نمی نماید در حالی که چوب های منبت کاری شده هر کدام نمونه خوبی از احساس، ادراک و اندیشه ی پدید آوردند گانش می‌باشد.
تاریخچه منبت کاری همانند بقیه ی هنرها و صنایعی که بنیانگذار آن مردم عادی بوده‌اند و‌درمیان جوامع پراکنده ی بشری متولد شده و رشد کرده چندان روشن نیست و به درستی نمی توان گفت این هنرصنعت از چه زمانی ابداع شده و رواج یافته. اما آنچه مسلم است چوب به عنوان فراوان ترین ماده ی اولیه ی موجود در طبیعت جزو نخستین موادی است که توجه بشر را به خود جلب کرده و برای ساخت و پرداخت انواع وسایل مصرفی و هنری مورد استفاده قرار گرفته. بنا به اسناد و مدارک موجود منبت کاری در ایران متکی به سابقه ای بیش از هزار و پانصد سال است و حتی عده ای از محققان به صراحت اظهار نظ‌ر نموده‌اند که قبل از ظهور ساسانیان نیز منبت کاری در ایران رواج داشته، ولی هیچ بازمانده تاریخی که این ادعا را اثبات کند در دست نیست.
قدیمی ترین اثر منبت موجود که تاریخ نیمه ی اول قرن سوم هجری قمری را دارد یک لنگه در چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است که در دوره ی عمر و بن لیث صفاری ساخته شده و دارای زیر سازی از چوب تبریزی می‌باشد و روی آن با خلال هایی از چوب گردو و نقوش پر ضلعی بسیار زیبایی زینت شده و بعد از آن باید یک سر در منبت کاری شده از چوب کاج را مورد اشاره قرار داد که ساخت قرن چهارم هجری قمری است و روی آن با ظرافت کامل خط‌وط کوفی با قط‌ری حدود سه سانتی متر کنده کاری شده است. بعد از ظهور اسلام و با توجه به شیوع روحیه ی ساخت مراکز و مساجد اسلامی، هنرمندان ایرانی جزو اولین کسانی بودند که تمامی توان و استعداد خویش را صرف تزیین مساجد کردند و به موازات هنر نمایی معماران، کاشی کاران سنگ تراشان، گچبرها و… منبت کاران نیز جذب فعالیت در این زمینه شدند و آثاری به وجود آوردند که متاسفانه امروزه نمونه‌های زیادی از آنها در دست نیست ولی به اتکای همان باقی مانده های ناچیز می توان گفت آن چه برای تزیین مساجد و به شکل منبر، رحل قرآن و در و پنجره ساخته شده نمونه ی بسیار ارزنده یی از ذوق و هنر ایرانیان است.
در دوره ی صفویه، با توجه به اینکه ساخت ابنیه ی مذهبی و نیز کاخ های سلطنتی در ایران‌افزایش چشمگیر و محسوسی یافت عده ی زیادی از هنرمندان به اصفهان که مرکز کشور بود و اکثر ابنیه ی مورد اشاره در آن احداث می‌شد روی آوردند و تجمع این هنرمندان در یک نقطه که تبادل تجربیات از اولین برآیندهای آن بود باعث شد تا آثاری ماندنی و اعجاب انگیز به وجود آید.
به دنبال حمله ی افغانها به ایران و پس از آن درگیری های سیاسی که عرصه را بر هر نوع فعالیت سازنده ا ی محدود می‌گردد هنرمندان و صنعتگران منبت کار تدریجا پراکنده و جذب مشاغلی غیر تخصصی شدند و آن عده ای هم که هنوز به کار اشتغال داشتند و با سماجت می‌کوشیدند تا جلوی مرگ این هنر صنعت ارزنده را بگیرند مجال چندانی برای فعالیت در رشته ی هنری و صنعتی خود نداشتند. درآن زمان، آباده (از توابع استان فارس) تنها مرکز تجمع منبت کاران کشور به حساب می‌آمد و جزآن ، در هیچ جای دیگر از کشور پهناورمان نشانی از منبت کاران و منبت کاری دیده نمی شد.
بعد از سقوط سلسله ی قاجاریه، مردم که از واگذاری بدون قید و شرط کشور توسط حکومت گران به بیگانگان به تنگ آمده و جستجو گر راهی برای بازگشت به ارزش‌های فرهنگی و صنعتی خویش بودند، علی رغم حکومت کودتا که سعی در حفظ روابط و ضوابط پیشین داشت بسیاری از معیارها را در هم ریختند و بدیهی است که در چنین شرایط‌ی هنرمندان و صنعتگران و اهل حرفه نیز نقشی بزرگ داشتند. در همین رابط‌ه استاد احمد صنیعی و استاد علی مختاری که جزو معدود باقی ماندگان استادان منبت کار بودند به تهران آمده و ضمن جدی گرفتن حرفه ی منبت کاری به تربیت شاگردانی جهت احیا و حفظ هنر و صنعت آبا واجداد یشان پرداختند . تاسیس سازمان صنایع دستی ایران به عنوان حافظ و نگاهبان صنایع سنتی و بومی وسیله ی دیگری بود که باعث شد تا عده یی در زیر چتر حمایت آن گرد آمده و مانع مرگ منبت کاری در ایران شوند.
هم اینک شهر آباده در استان فارس و شهر گلپایگان در استان اصفهان مرکز اصلی منبت‌کاری محسوب می شود و جز این در شهر بوشهر نیز عده ا ی به منبت کاری اشتغال دارند و در دیگر نقاط کشور هم به طور پراکنده منبت کاری رایج است.
منبت کاران ایرانی با بهره گیری از انواع چوب که به راحتی و با قیمت ارزان از داخل کشور‌قابل تهیه است و به کمک ابزار کاری بسیار ساده و ابتدایی که از چند قلم و اسکنه ی فلزی تجاوز نمی کند با صبر و حوصله ا ی در خور ستایش، ذهنیات خود را درآثاری که اکثرا" از ارزش‌های اصیل اسلامی و ایرانی بر خوردار است و به شکل خط‌وط کوفی و نقوش اسلیمی، ختایی و گل و مرغ و… متجلی می شود به منصه ی ظهور می رسانند و علاوه به درهای مسجد و زیارتگاه ها، صندوق‌های روی مقابر و ساخت انواع رحل و منبر در اندازه‌های مختلف که نمونه ی آنها را در اکثر مساجد و زیارتگاه های کشور می توان دید به تهیه و تولید وسایل مصرفی نیز اشتغال دارند و محصولاتی نظ‌یر قاب عکس، قاب آیینه جعبه ی قاشق و چنگال، سرویس‌های رومیزی اداری، انواع ظروف و… تولید می‌کنند که خریداران و مصرف کنندگان زیادی دارد.