منطقه حفاظت شده باغ شادی

نام انگلیسی :  Bagh Shadi protected area     نام فارسی :  منطقه حفاظت شده باغ شادی

این منطقه جنگلی در فاصله 30 کیلومتری جنوب شهرستان خاتم واقع گردیده و ازشهر هرات حدود38 کیلومتر فاصله دارد.این منطقه با مساحتی بالغ بر 34000 هکتار در حد فاصل دو استان فارس و یزد واقع گردیده است که طبق آگهی رسمی مصوبه شماره 266 مورخ 14/2/1384 شورایعالی حفاظت محیط زیست به استناد بند الف ماده 3 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست منطقه باغ شادی به مساحت 8589 هکتار با حدود و توضیحات زیر به عنوان منطقه حفاظت شده تعیین و تصویب گردید  . این منطقه  از نظر جغرافیایی بین طول جغرافیایی N2935 و N2952 و عرض جغرافیایی E5407 و E5418 قرار گرفته است و شامل 20000 هکتار مشجر و 14000 هکتار مراتع غیر قابل مشجر میباشد .

وضعیت توپوگرافی و ارتفاع از سطح دریا

منطقه مزبور عمدتا به صورت کوهستانی و تپه ماهور و قسمتی به صورت دشت و دامنه ای میباشد .جهت کلی شیب منطقه شمال شرقی و حداکثر ارتفاع از سطح دریا 2500 متر میباشد ، حداقل ارتفاع از سطح دریا 2000 متر میباشد و بطور متوسط ارتفاع این منطقه جنگلی از سطح دریا 2100 متر میباشد

پوشش گیاهی منطقه

پوشش گیاهی در منطقه علاوه بر نقش مهمی که در تعادل اکولوژیکی آن منطقه دارد ، در زمینه حفظ آب و خاک و همچنین تولید علوفه نیز حائز اهمیت میباشد و چنانچه مدیریتی صحیح اعمال گردد میتوان ضمن بهره گیری از این منبع عظیم و با ارزش ، بقا آنرا برای نسلهای آینده نیز تضمین نمود .

پوشش گیاهی این منطقه شامل جنگل ، مرتع و اراضی کشاورزی میباشد .

مراتع جنگلی و مشجر

در جنوب چاهک گسترده ای پوشیده از درختان و درختچه های جنگلی که به صورت طبیعی میباشد ، چشم اندازی بسیار زیبا را جلوه گر شده است . این منطقه جنگلی از غرب به شرق شامل جنگلهای باغ شادی ، باغ معدن ، قناتو ، بختیاری و چاه منج میباشد . قسمت عمده اشکوب درختی از گونه های بنه ( پسته وحشی ) که سطح حدود 7000 هکتار را شامل میشود و بادام کوهی با وسعت 5000 هکتار تشکیل شده است . علاوه بر این پایه هایی از گونه های کیکم ، ارژن ، انجیر و آلوچه وحشی نیز بصورت پراکنده در این منطقه قابل مشاهده است . اینک به معرفی گونه های عمده این منطقه جنگلی که به صورت درخت یا درختچه هستند می پردازیم .

بنه ( پسته وحشی ) . pistacia sp

شامل دو گونه چاتلانقوش ( pistacia atlantica sub sp mutica )

و گونه خنجوک ( pistacia khinjuk ) میباشد .

گونه غالب تیپ گیاهی این منطقه را ( p. atlantica sub sp mutica  )

تشکیل میدهند و بندرت گونه (khinjuk p. ) نیز دیده میشود .

بنه ( پسته وحشی ) درختی است از خانواده ( Anacardiaceae ) و بیشتر جاهای منطقه گونه بنه را آمیخته با گونه بادام مشاهده میکنیم و بعضی نقاط به دلیل دخالتهای انسان این ترکیب به هم خورده و توده بنه خالص یا بادام خالص داریم . شاخ و برگ درخت بنه همانند بادام کوهی توسط جنگل نشینان و مردم آبادیهای نزدیک جهت تغذیه احشام و یا سوخت در زمستان مورد استفاده و هجوم قرار میگیرد . از درخت بنه همچنین نوعی صمغ ( سقز ) بدست می آید که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار میگیرد .

آندوکارپ میوه بنه از پوسته سختی تشکیل شده است که بر روی آن پوست سبز و چرب مانندی وجود دارد مغز آن از لحاظ ترکیبات و مزه شبیه مغز پسته معمولی است . مردم بومی منطقه در اواخر تابستان و اوایل پاییز که فصل میوه دهی است ، میوه بنه را جمع آوری میکند و از آن نوعی غذای محلی درست میکنند که بسیار مقوی و انرژی زاست . درخت بنه دارای تاج مدور است و ارتفاع آن به ( 9-6) متر می رسد . برگهای درخت بنه تک شانه ای فرد میباشد و برگچه ها مستقیما روی محور اصلی قرار دارند .

بادام کوهی ( Amygdalus lyciodes) و بادامک (scoparia Amygdalus ) بادام کوهی و بادامک از خانواده ( Rosaceae) میباشند .

در زبان محلی به بادام کوهی تنگرس ، تنگز یا قنس گفته میشود . درختچه ای است که دارای میوه ای با مغز تلخ میباشد . مردم بومی این منطقه بعد از انجام مراحلی ، تلخی آن را از بین میبرند و از آن به عنوان آجیل استفاده میکنند . تلخی این میوه به علت وجود نوعی اسید در ترکیبات مغز آن است . برگهای این درختچه به شکل باریک و کشیده میباشد که بعد از خزان شاخه بلندی به رنگ سبز بر روی درختچه باقی میماند . تراکم این درختچه در منطقه بختیاری و باغ معدن بیشتر از سایر نقاط است و میتوان در این مناطق تیپ خالص بادام را مشاهده کرد .

بادامک که در زبان محلی به آن بارشین میگویند از نظر ارتفاعی بادام کوهی بزرگتر است و درخت جنگلی محسوب میشود .

کیکم و ارژن  Acer monspessulanum sub sp . persicum and

Rhamunus pallasii

این درختچه ها بصورت موردی و پراکنده بهمراه سایر گونه کیکم در ارتفاعات میانی

 ( 2100-1900متر ) به همراه بنه و بادام و در ارتفاعات بالاتر از 2100 متر به همراه بنه میتوان مشاهده نمود.

ارژن درختچه ای است چند ساله از خانواده Rhamnaceae

درختچه ارژن به دلیل داشتن چوبی مرغوب همواره مورد توجه اهالی بوده است و شاید بتوان یکی از دلایل کاهش این گونه در جنگل را همین امر تلقی کرد . ارژن دارای چوبی صاف با پوستی به رنگ زرد طلایی و دارای وزن مخصوص زیاد و مقاومت خوبی میباشد . به دلیل داشتن چنین خصوصیاتی همواره از چوب ارژن جهت تهیه دسته کلنگ ، بعنوان چوب دستی چوپانها و … استفاده شده است .

گونه کیکم که از خانواده افراها ( Aceracea) میباشد دارای برگهایی با سه لوب میباشد . پشت برگها دارای کرکهای نمدین میباشد . میوه بالدار و بالها به موازات هم میباشد . کیکم شاخه هایی به رنگ خاکستری دارد .

اشکوب بندی

دو چهره عمده منطقه بوته زار با درختان پراکنده و جنگل و بیشه زار میباشد . بوته زار با درختان پراکنده حدود 13500 هکتار را شامل میشود و جنگل و بیشه زار مساحتی حدود 9100 هکتار را در بر میگیرد . این روند به گونه ای است که بسته به شرایط اقلیمی و میکروکلیمای منطقه و کاهش اثر عوامل تخریبی ( انسان و دام ) بوته زار  با درختان پراکنده تبدیل به جنگل و بیشه زار میشود . شرایط نا مساعد حاکم عوامل تخریبی باعث شده است که اشکوبهای معنی دار که از نظر اکولوژیکی مهم هستند به وجود نیاد . این مسئله به گونه ای است که در بعضی جاها اشکوب درختی و بعضی جاها اشکوبهای درختچه ای یا علفی بطور کامل حذف شده است و ما عملا یک یا دو اشکوب بیشتر نداریم . بین اشکوب درختی و درختچه ای به دلیل نبودن اختلاف ارتفاع قابل ملاحظه تفاوت آنچنان چشمگیری از نظر میکروکلیما وجود ندارد .

ولی بطور کلی میتوان به سه اشکوب زیر اشاره کرد :

1-    اشکوب بالا : درختان بنه با ارتفاع 9-6 متر

2-    اشکوب میانی : درختچه های بادام کوهی ، بادامک ، دافنه و ارژن

3-    اشکوب پایینی : بوته هایی از قبیل ، درمنه ، گون ، گرامینه و غیره