|
نام انگلیسی : Bijar protected area نام فارسی : منطقه حفاظت شده بیجار
|
 |
منطقه حفاظت شده بیجار دراستان کردستان و در موقعیت N3600 تا N3612 عرض شمالی و E4725 تا E4753 طول شرقی واقع شده است. مساحت آن 31612 هکتار می باشد.
پوشش گیاهی: درختچه بادام کوهی ,گون , درمنه , آویشن ,بابونه ,بومادران و‌کاکوتی.
پستانداران: قوچ و میش ارمنی , رودک , خارپشت و جرد ایرانی .
منطقه حفاظت شده بیجار در شمال بیجار و جنوب شرقی شهرستان تکاب قرار گرفته است . رودخانه قزل اوزن حد جنوبی منطقه را طی می کند . در شمال منطقه رودخانه قم چقا جریان دارد .
وضعیت توپوگرافی
تقریبا نیمی از منطقه را اراضی با شیب کمتر از 12% تشکیل می دهد و بقیه منطقه اغلب به صورت تپه ماهوری می باشد و ارتفاع حداقل و حداکثر منطقه به ترتیب 1533 و 2187 متر می باشد .
زمین شناسی منطقه
منطقه از نظر زون های زمین شناسی ایران در زون البرز و زیر زون البرز – آذربایجان قرار دارد . از نظر زمین ساخت ، محدوده در بین دو گسل اصلی تبریز در شرق و ارومیه یا (زرینه رود) در غرب واقع است که در نتیجه تعدادی از شاخه های این دو گسل در محدوده گسترش دارند . تعدادی تاقدیس نیز در محدوده منطقه وجود دارد . از نظر زمین لرزه خیزی محدوده بیجار در منطقه ای با خطر نسبی متوسط قرار گرفته است که برای توسعه پارک ها و زیستگاه ها در ان منطقه مشکل خاصی وجود نخواهد داشت
اقلیم منطقه
این منطقه دارای آب و هوایی نیمه خشک است . به علت ارتفاع زیاد منطقه نسبت به سایر مناطق استان ، اختلاف درجه حرارت سردترین روز سال با گرم ترین روز سال به 79 درجه سانتی گراد می رسد . حداقل دما در منطقه مربوط به بهمن ماه با 38 درجه سانتی گراد زیر صفر و حداکثر آن مربوط به ماه های تیر و مرداد با 41 درجه سانتی گراد بالای صفر بوده است .
متوسط بارش سالیانه منطقه 9/439 میلی متر است .
طول مدت ماه های خشک منطقه به 4 ماه می رسد و تعداد روزهای یخبندان منطقه 16 روز می باشد .
دره های مهم منطقه
دره کمتاران – قزل اوزن – سید شهاب – حاج زاغه سی – وال و قم چقا .
منابع آب منطقه
منابع آب منطقه را می توان به دو دسته رودخانه و چشمه تقسیم بندی نمود .
الف ) رودخانه ها
رودخانه قزل اوزن
این رودخانه که یکی از پر آب ترین رودخانه های استان می باشد در امتداد مرز جنوبی منطقه جریان دارد . آب این رودخانه از ارتفاعات چهل چشمه و منطقه سارال دیواندره سرچشمه می گیرد .
رودخانه قم چقا
این رودخانه در حد شمالی منطقه جریان داشته و به لحاظ نقش و اهمیت در منطقه همتراز با رودخانه قزل اوزن می باشد . این رودخانه از غرب به شرق جریان داشته و با بستری سنگلاخی یا سنگریزه ای از ارتفاعات زرنیخ و قره گل سرچشمه گرفته و پس از عبور از منطقه حفاظت شده و روستای بزرگ قم چقا در محلی به نام ولی بیک و خرابه چول ارخ به رودخانه گورانی تغییر نام داده که پس از عبور از قریه حیران تلو در قریه گل قشلاق به قزل اوزن می پیوندد .
ب ) چشمه ها منطقه
مهم ترین چشمه های واقع در منطقه که در فصل تابستان و. پاییز برای حیات وحش منطقه دارای اهمیت حیاتی هستند به شرح ذیل می باشند :
چشمه حاج زاغه سی : واقع در ارتفاعات سلیم کش .
چشمه «کله شیر» : واقع در تپه ماهور های شمال غرب روستای صلوات آباد .
چشمه سید شهاب : واقع در دره های کوه سلیم (واقع در منطقه امن) .
چشمه قره بلاغ : واقع در بالا دست جنوب روستای قره بلاغ در دامنه شمالی کوه سلیم .
چشمه گچی بابا : واقع در دربند روستای متروکه گچی بابا .
چشمه میه رژگه : واقع در دره میه رژگه در شمال روستای صلوات آباد .
چشمه قاچاق : واقع در شمال روستای حسین آباد زردکمر .
چشمه تپه شرف خان : واقع در دره شرف خان .
چشمه کانی شفا : واقع در حاشیه روستای متروکه اوغلان میر احمد .
چشمه کانی چایگ : واقع در شمال روستای آق داغ .
چشمه دره آسیابان :واقع در دربند روستای قم چقا .
چشمه جوکوب : واقع در شرق روستای صلوات اباد .
چشمه بن مرسی : حاشیه جنوبی منطقه امن سلیم .
پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده بیجار
1- تیپ مرتعی Astragals-Thymus
2- تیپ مرتعی Astraglus-Festuca
3- تیپ مرتعی Astraglus-artemisia
4- تیپ مرتعی Bromus-Astraglus
همچنین در این منطقه به صورت پراکنده پوشش های درختچه ای نظیر بادام – آلوچه وحشی – دافنه و سراسوس نیز مشاهده می گردد .
حیات وحش کویر منطقه حفاظت شده
حیات وحش کویر عمده منطقه حفاظت شده بیجار را می توان به گروههای زیر تقسیم نمود :
1- پستانداران
2- خزندگان
3- پرندگان
4- آبزیان
پستانداران منطقه
تاکنون در منطقه حفاظت شده بجار 19 گونه و 17 جنس در 10 خانواده شناسایی شده اند که به نظر می رسد تعداد پستانداران منطقه بیشتر از این باشد . بارزترین گونه منطقه قوچ و میش ارمنی می باشد که جمعیت قابل ملاحظه ای از آن در منطقه زیست می نماید . از دیگر گونه های شاخص منطقه م توان به گراز ، گرگ ، روباه ، کفتار و … اشاره نمود .
پرندگان منطقه
جمعیت زیادی از خانواده های مختلف پرندگان در منطقه حفاظت شده بیجار زیست می نمایند که متاسفانه تاکنون مطالعه جامعی در این خصوص انجام نشده است اما بر اساس اطلاعات موجود مربوط به مشاهدات پراکنده کارشناسان استان تاکنون 85 گونه متعلق به 22 خانواده در ان منطقه شناسایی شده اند . از پرندگان شاخص منطقه می توان از عقاب طلایی ، لیل ، پالابان ،شاهین ، کبک چیل ، باقرقره و … نام برد .
آبزیان منطقه
در منطقه حفاظت شده بیجار دو رودخانه قزل اوزن و قم چقا محل مناسبی برای زیست ، تخم ریزی و تغذیه آبزیان به خصوص ماهیان به شمار می روند .
مهم ترین گونه های آبزی مشاهده شده در منطقه عبارتند از :
1- سیاه ماهی معمولی
2- سیاه ماهی خالدار
3- عروس ماهی
4- سس ماهی کلفت لب
5- سس ماهی معمولی
6- ماهی اسپله
7- ماهی کولی
8- لاک پشت آبی
9- مار آبی
10- خرچنگ گر
قابل ذکر می باشد تاکنون مطالعه جامعی در خصوص خزندگان و دو زیستان منطقه انجام نشده است .
وضعیت حفاظت در منطقه حفاظت شده
منطقه حفاظت شده به لحاظ تشکیلات اجرایی برای حفاظت دارای سه پاسگاه زیست محیطی شامل یک واحد سر محیط بانی در روستای صلوات آباد و دو واحد محیط بانی در روستای چشمه سنگین و قم چقا می باشد که مامورین اجرایی به طور شبانه روزی در این پاسگاه ها مستقر بوده و منطقه را با استفاده از چند دستگاه موتور سیکلت و خودرو مداوما مورد کنترل قرار می دهند .
