منطقه حفاظت شده رودخانه کرج

نام انگلیسی :  Karaj river protected area     نام فارسی :  منطقه حفاظت شده رودخانه کرج

رودخانه حفاظت شده کرج تامین کننده آب شرب تهران، آب کشاورزی مناطق همجوار و منبع تامین برق کشور است و با توجه به ساختار بستر و مشخصه های هیدرولوژیکی و برخورداری از پتانسیل های بالقوه زیستی، نظیر قدرت خودپالایی چشمگیر و اکسیژن سرشار توانسته از لحاظ بوم شناختی اکوسیستمی در خور زیست انواع پرندگان آبزی و کنارآبزی و آبزیانی که در نوع خود کم نظیر هستند باشد.

تاریخچه حفاظتی
رودخانه کرج به عنوان یکی از پرآب ترین رودخانه های دامنه جنوبی البرز از سال 1346 ودر مصوبه شماره 1 مورخ  7/6/46 در ردیف رودخانه های تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفته است.

موقعیت جغرافیایی
:محدوده تحت حفاظت رودخانه کرج شامل رودخانه کرج و رودخانه هایی که به آن میریزند از سر چشمه (ارتفاعات کندوان ،دیزین کوه خرسنگ و…) تا پل جاده کرج-تهران (مصوبه شماره یک) با طول تقریبی 75 کیلومتر در تمام طول مسیر خود از شیب تند دره ها و صخره ها عبور مینماید.

ویژگیهای اکولوژیکی
:از ویژگیهای اکولوژیکی رودخانه های کوهستانی کلاس 2 تبعیت نموده و در طول مسیر در عرض های گوناگون 8 تا  15 متر و ژرفاهای 1 تا 2 متر ظاهر شده است، در انتها به دریاچه نمک واقع درنزدیکی شهر قم میریزد . دبی متوسط آب رودخانه کرج  17 مترمکعب در ثانیه است که این مقدار در تابستان و پائیز کمتر و در زمستان و اوایل بهار به حداکثر خود می رسد.

سرشاخه های رودخانه :
کندر، کندرآب، دره نمرک -کلنا، دره انگلج (وینه)، دره نوجان، رشک بهشت، شاه دزد، خور، سیجان، چاران،سرزیارت، گوراب،ارنگه، هفت چشمه، آدران -دوران، خوزنکلا، اویزر، نشتارود-کلها، واریان، قصردره (رزکان)،مورود، وصال دره،شلنک، سرک، لانیز، شهرستانک، کلارود-گشتادر-کسیل، گرماب، آزادبر-آسیاب درگاه، سرنساء،ولایترود-دیزین، پی کنار، شیرکمر-سوتک و وارنگه رود، مهمترین سرشاخه های این رودخانه خروشان را تشکیل می دهند.
از مهمترین چشمه های تغذیه کننده رودخانه حفاظت شده کرج نیز می توان به چشمه های سوتک، سفید سوتک، شیرکمر، سیکنو، کریم چال-وارنگه رود، نمرک، جیان-کندر، قل قل چشمه سرزیارت،شاهی خور، هفت چشمه، چشمه دره، قصرناصرالدین شاه-شهرستانک، دره بصال-شهرستانک، بیدار چشمه باغستان و پی کنار اشاره کرد.

قابلیتهای گردشگری
:
جلوهای خاص طبیعی که به یمن همراهی اکوسیستم رودخانه و کوهستان در طول مسیر پدید آمده، فرصتی فراهم آورده تا جاده کرج-چالوس که به موازات این رودخانه توسعه یافته و از شاهراه های پرتردد کشور به شمار می آید به یکی از قطبهای مهم گردشگری به ویژه شاخه اسپرت توریسم تبدیل گردد و همه ساله در فصل صید (اواخر بهار تا اواخر تابستان) پذیرای خیل گردشگرانی باشد که به ورزش ماهیگیری علاقه وافر دارند.این رودخانه قبلا تمامی باغات شهرکرج و منطقه ییلاقی سرحدآباد و شهر شهریار و ساوجبلاغ را آبیاری میکرد ولی در چند سال اخیر به دلیل رشد بی رویه در کلان شهر تهران، میزان عمده آب این رودخانه برای مصرف شرب آب به تهران منتقل می شود.

وضعیت آبزیان
طبق گزارشات موجود کارشناسی، قزل آلای خال قرمز، قزل آلای رنگین کمان، ماهی خیاطه (لپه)، سس ماهی (لب پهن یا برزم) و ماهی سر مخروطی سیاه فلس (سگ ماهی، عروس ماهی یا مار ماهی) از جمله ماهیان موجود در رودخانه کرج و سیاه ماهی و سفید ماهی از جمله ماهیان موجود در دریاچه پشت سد امیرکبیر میباشند.

تهدیدات زیست محیطی
اکنون از سویی بدلیل استقرار واحدهای خدماتی، اراضی کشاورزی و مراکز مسکونی روستایی و ورود انواع فاضلابهای شهری و کشاورزی و تهدید زیستگاه و از سویی بدلیل گستردگی منطقه استحفاظی و وسعت حوزه عمل، وانگهی کمبود نیروی انسانی و امکانات که عدم دسترسی به وسایط نقلیه مناسب در راس همه آنها قرار دارد، علیرغم تلاش شبانه روزی محیط بانان از طریق صید غیرمجاز کاهش چشمگیری در جمعیت های برخی از انواع این گونه ها مشاهده شده است.

پیشنهادات وراهکارها
نظر به اهمیت موضوع، گروه کارشناسی معاونت محیط طبیعی این اداره کل، پیشنهاد می نماید ضمن طرح مسئله در سطوح مدیریتی  بالاتر، با توجه به پتانسیل کارشناسی موجود در استان البرز (چه از حیث نیروهای متخصص اداره کل حفاظت محیط زیست استان البرز و  چه از حیث پتانسیلهای پژوهشی برتر موجود در مراکز آموزشی استان) جهت احیاء و بهبود وضعیت موجود، تصمیمی اتخاذ گردد تا بتوان در پرتو مطالعات لیمنولوژیک، ارزیابی ذخایرآبزیان، شناسایی دقیق کانون های آلودگی، در نهایت امکان سنجی رهاسازی گونه های بومی  نظیر قزل آلای خال قرمز در رودخانه و سفید ماهی در دریاچه پشت سد امیرکبیر در شرایط کنونی، مورد ارزیابی قرار گیرد و برپایه  مستندترین راهکارهای عملی و مدیریتی صدور پروانه های صید عادی و ویژه چه از بعد میزان و چه از بعد زمان و مکان منوط به رعایت رویه  علمی و مقررات قانونی باشد که توان اکولوژیک رودخانه برای جایگزینی جمعیت پویا، مانا و و زایا دیکته می نماید. به گونه ای که فشارهای محیطی و رفلکس ها و فیدبکهای ناشی از آن که صدالبته غیر قابل انکارند نتوانند میزان بقاء را تحت الشعاع قرار داده و مانع ارتقاء جمعیتهای سنی کوچکتر به ردیفهای بالاتر جداول عمر گشته وکماکان هرم سنی را در حالتی پایدار قرار دهند.