منطقه حفاظت شده قیصری

نام انگلیسی :  Gheisari protected area     نام فارسی :  منطقه حفاظت شده قیصری

منطقه حفاظت شده قیصری با وسعتی بالغ بر 10 هزار هکتار به عنوان یکی از ذخیره گاه‌های زیستی جانوری و گیاهی ارزشمند کشور است. منبع اصلی تأمین آب این منطقه رودخانه شهریاری (آب کوهرنگ) است که با طول تقریبی 15 کیلومتر، منطقه را به دو قسمت تقسیم می‌کند. وضعیت توپوگرافی و کوهستانی منطقه سبب ایجاد تنوع زیستی گیاهی و جانوری ارزشمندی در منطقه شده و گله‌های کل و بز، پرندگان و آبزیان زیادی را در خود جای داده است.

78 چشمه آب در منطقه حفاظت شده قیصری وجود دارد که هر کدام در هر دقیقه 8 لیتر دبی آب دارند. این درحالی است که وجود پنج گسل سبب تخلیه آب این منطقه شده و آن را به تونل سوم کوهرنگ می فرستدکه تاثیرات کوتاه و بلند مدتی بر حیات وحش و گونه های گیاهی این منطقه دارد. وضع زمین شناسی و کوهستانی ( ارتفاع هزار و 800 متر تا 3 هزار و 550 متر از سطح دریا ) این منطقه سبب ایجاد تنوع زیستی گیاهی و جانوری ارزشمندی شده به طوری که 477 گونه گیاهی و 79 گونه جانوری را در خود جای داده است.

ین منطقه حفاظت شده در بین شهرستان های کوهرنگ و اردل از حوضه آبخیز کارون بزرگ واقع شده است که در سال 1380 به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد و پنج سال بعد به منطقه حفاظت شده ارتقاء یافته است.

منطقه حفاظت شده  قیصری در تاریخ 15/5/1380 بمدت 5 سال به مساحت 000/10 هکتار بعنوان منطقه شکار ممنوع اعلام گردید و اقدامات لازم جهت ارتقاء منطقه حفاظت شده در بهمن ماه سال 1386با وسعتی بالغ بر 9800هکتار به نتیجه رسید و عملا به عنوان منطقه حفاظت شده تبدیل گردید . 

موقعیت عمومی منطقه
منطقه قیصری در استان چهارمحال و بختیاری قرار گرفته که حدود 80 درصد آن در شهرستان کوهرنگ و حدود 20 درصد آن در شهرستان اردل قرار دارد و مختصات جغرافیایی آن N320852 و N321448 عرض شمالی و E502630 و   E501630 طول شرقی واقع شده است .

وسعت منطقه
منطقه قیصری حدود 9800 هکتار با محیط تقریبی 50 کیلومتر می باشد که از نظر توپوگرافی کاملاً کوهستانی است به نحوی که حداکثر ارتفاع قله تومن ( احمد لیوه ) به 3553 متر و حـداقـل آن در مـحل پل دشتک با 1800 متر ارتفاع از سطح دریا را دارا می باشد .
5-ویژگی و سیمای عمومی منطقه( شامل وضعیت توپوگرافی , چشم انداز, پو شش گیاهی وگونه های شاخص گیاهی , وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدورها )
 

اقلیم منطقه
منطقه قیصری در ناحیه اقلیمی کوهرنگ واقع شده است که این اقلیم دارای تابستانهای معتدل و خشک و زمستانهای بسیار سرد می باشد . حداکثر طول فصل رشد در این اقلیم حدود 6 ماه است که از اواخر فروردین ماه آغاز و تا اواخر مهر ماه ادامه دارد و میانگین یخبندان در طول سال در این منطقه 118 روز می باشد . میانگین دمای سالانه اقلیم کوهرنگ5/9 درجه سانتی گراد با دامنه تغیرات 4/28 درجه سانتی گراد می باشد . میانگین بارش سالانه در کوهرنگ 1222 میلی لیتر است
 

منابع آبی
منابع آب منطقه علاوه برنزولات آسمانی شامل چشمه های متعدد دائمی، رودخانه شهریاری و آب کوهرنگ است که از وسط منطقه با طول تقریبی 15 کیلو متر عبور می کند و منطقه را به دو نیم تقسیم می کند . لازم به ذکر است پس از احداث سد تونل سوم ، دبی آب کوهرنگ کم می گردد که به علت انتقال از طریق تونل سوم کوهرنگ به زاینده رود می باشد .
 

پوشش گیاهی
این منطقه به دلیل داشتن ارتفاعات بلند تومن (3553 متر ) و دره های نیمه عمیق ( 1800 متر ) دارای تنوع گیاهی زیادی می باشد . جهت های مختلفی بر اثر توپوگرافی منطقه باعث بوجود آمدن میکروکلیماهایی شده که تنوع بیشتر گیاهی را باعث  می شود . از گیاهان مهم منطقه می توان به :
– گونAstragalussp -کنگر Gundeliasp – گل حسرت  Colchicumsp- گل ماهور   Verbascum sp    
و از گونه های درختان و درختچه های منطقه به :
– شیر خشت Cotenastersp  – ارژن Amygdalus orientalis -گز   Tamarix sp- نسترن  Rosa canica –  کیکم  Acer sp – آلبالو وحشی Cerasussp  – تمشک Rhubus sp    –  ا’رس  Juniperus sp   – بنه  Pistaciaatlantica- زالزالک  Crataegussp   –  دافنه   Daphne  sp    و … اشاره نمود .
 

گونه های جانوری
حیات وحش منطقه مستقیما تحت تاثیر اقلیم و توپوگرافی منطقه جزومناطق کوهستانی با زمستانهای سردمی باشدکه درحدود 6- 5 ماه سال دارای پوشش برف در ارتفاعات است . ازحیات وحش منطقه می توان به موارد زیراشاره کرد:
پستانداران:
کل وبز CapraaegagrusگرگCanislupus خرس قهوه ای Ursusarctus  شغال  Canis  aureu  روباه معمولی  Vulpes vulpes   پلنگ  Panthera pardus 
جوندگان  :
تشی   Hystrix  indica   و…
پرندگان :
عقاب طلایی  Aquila chrysaetos سارگپه Buteo  buteoکبک معمولی   Alectoris  chukar
کبک دری  Tetragalus  caspius   و…
ماهی ها :
قزل آلای رنگین کمان  Oncorhynchus mikiss
سیاه ماهی  Capoeta  trutta   و…
خزندگان و دو زیستان :
افعی   Vipera  lebetina      مار آبی Natrix  tessellatus       
آگامای سفید  Trapelus  agilis   و…
 

راههای دسترسی
راههای دسترسی منطقه از دو سمت شهریاری و دشتک میسر می باشد که جاده دشتک آسفالته می باشد و فاصله آن تا مرکز استان صد کیلومتر می باشد . جاده شهریاری تا مرکز استان 120 کیلو متر می باشد . ضمن اینکه از پل دشتک تا محل تقاطع مرز منطقه با جاده روستای گل سرخ ماشین رو وآسفالته می باشد وجاده روستای گل سرخ تا گردنه گل سرخ، خاکی است . علاوه بر آن از محل شهریاری تا پر چفت با جاده خاکی و جیپ رو و از روستای دشتک با جاده آسفالته سر پیر تا روستای سر پیر نیز قابل دسترسی می باشد.
 

جاذبه های اکوتوریستی
از لحاظ گردشگری منطقه فوق بهترین شرایط برای تفریحات فیزیکی پر تحرک  خصوصا کوهنوردی ،صخره نوردی و ماهی گیری را دارد ضمن اینکه آثاری از چشم اندازهای فرهنگی انسان ساز و هماهنگ در ضلع های جنوب شرقی و شمالی منطقه نیز به چشم می خورد و می تواند جزو مناطق با چشم انداز دره های نیمه عمیق قرار گیرد.
 

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
منطقه مسکونی قیصری علاوه بر عشایر منطقه تعداد 13 روستا می باشد که تعداد شش مورد آن بر روی مرز منطقه و بقیه با فاصله از محدوده منطقه واقع ؛ ولی تأثیرگذار می باشند.

منطقه به دلیل وجود عشایر در استفاده از مراتع ییلاقی آن از دیر باز مورد ادعای مردم محلی و عشایر نشین بوده و هست که تحت عنوان سامانه های عرفی از آن بیشترین بهره را خواهند برد به همین دلیل علاوه بر تعدادی مستثنیات موجود زمین های ملی نیز مورد ادعای مردم می باشند که اجرای ماده 56 می تواند چگونگی مالکیت آن را مشخص نماید .
8-تعارضات مهم منطقه
از فعالیتهای مؤثرانسانی در منطقه می توان به وجود عشایر در منطقه از طریق چرای 3500 رأس دام و تعداد 38 دامدار ، شخم و شیار ، بوته کنی و خارکنی با هدف تأمین انرژی ، شکار غیر مجاز و طرحهای عمرانی از جمله : سد در حال احداث شهریاری در ضلع شمال منطقه اشاره کرد .ادعای مالکیت حاشیه نشینان ، تقاضای اجرای طرح طوبی از دیگر عوامل و تعارضات در منطقه می باشد .
 

تجهیزات و امکانات
در حال حاضر مدیریت منطقه توسط اداره حفاظت محیط زیست شهرستان فارسان و با وجود یک باب پاسگاه محیط بانی ثابت مورد حفاظت قرار می گیرد.
 

سایر ملاحظات
از نظر توپوگرافی از جمله اکوسیستم های کوهستانی می باشد که بدلیل شیب های تند و پستی و بلندی و عوارض طبیعی باعث گردیده شرایط لازم و کافی زیستگاهی را با پراکنش و آرایش مناسب برای کلیه وحوش خصوصاً کل  و بز فراهم آورد . این نوع اکوسیستم با توجه به افزایش ارتفاع ، کاهش فشار هوا و درجه حرارت ، شیب و جهت آن تنوع بالایی را در خود نگه می دارد . ولی به همان اندازه نیز شکننده و تخریب پذیر می باشند ، چرا که تأثیر عمده انسان بر اکوسیستم کوهستانی عمدتاً روی پوشش گیاهی از طریق چرای دام و خارکنی و بوته کنی عینی تر بوده و لخت شدن زمین باعث بروز یک رشته پدیده های زیان بار دیگر خواهد شد . از نظر توریستی منطقه فوق بهترین شرایط برای تفرج خصوصاً کوهنوردی و ماهیگیری را دارد .

ضمن اینکه چشم اندازهای فرهنگی انسان ساز و هماهنگ در ضلع های جنوب شرقی و شمال منطقه نیز به چشم می خورد و می تواند جزو مناطق با چشم اندازهای دره های نیمه عمیق قرار گیرد . -از نظر راههای دسترسی رسیدن به قلب منطقه تنها از طریق پیاده روی امکان پذیر است و راههای موجود پیرامون منطقه قرار دارند. -از نظر پوشش گیاهی منطقه دارای گونه های درختی و درختچه ای قابل توجهی است که بعضاً حالت نیمه جنگلی به خود گرفته است که بعد از جنگل های بلوط استان در نوع خود کم نظیر می باشد .همچنین دراین منطقه حداقل 8 گونه در طبقات حفاظتی IUCN  محرز گردیده است. -از نظر تحقیقاتی و پژوهشی کار بر روی حیات وحش منطقه ، زمین شناسی ، پوشش گیاهی و … می تواند مورد توجه قرار گیرد .

و بالاخره از نظر وحوش محل گدار کبک به طرف مناطق گرمسیری و بالعکس زیستگاه زمستانه کل و بز ، قرار گرفتن منطقه در موقعیتی که بتواند وحوش سرگردان پیرامون را به طرف خود جلب و نگه دارد که این موضوع یکی از شاخص ترین و مهمترین فاکتور انتخاب این منطقه بعنوان شکار ممنوع وموفقیت در این امر بعد از گذشت چند سال از ممنوعیت شکار طبق آمار موجود مارا برآن داشت که پیشنهاد ارتقاء منطقه شکار ممنوع را به حفاظت شده مطرح نمائیم .همچنین در این منطقه 4 گونه جانوری در معرض خطر تهدید گزارش گردیده است .