مناره به معنای «محل نور»، اسم دیگری برای میل‌های راهنما و پیام‌رسانی است که با روشن کردن آتش بر بالای آن، مسیر به مسافران نشان داده می‌شده و همچنین با استفاده از پرتوهای نور، پیام‌های رمزی مثل تلگراف به مناطق دورتر فرستاده می‌شده.
در واقع یک مناره، نمونه‌ای با کاربرد بَعدی مورس و تلگراف است که با پوشاندن جلوی پرتوها و سپس کنار بردن آن مانع، پیامی رمزی را ارسال می‌کرده‌اند. در ایران نزدیک به سی میل یا مناره منفرد وجود دارد که این هفته سراغ ده تا از آن‌ها رفته‌ایم.
بیشتر میل‌های ایران متعلق به سده‌های چهارم تا ششم است و این نمونه‌ها نسبت به مناره‌های دیگر از ویژگی‌های معماری بیشتری برخوردارند.
همگی میل‌ها یک پلکان برای بالا رفتن دارند و بعضی‌هاشان هم (مثل منار گار) دو پلکان مارپیچی و کاملا مجزا دارند. در ورودی پلکان معمولا فاصله زیادی با سطح زمین دارد و دلیلش هم این است که هر کسی از آدم گرفته تا جانور، راحت نتواند وارد آن شود.
لک‌لک‌های مهاجری که به خاطر بیماری از قافله عقب مانده‌اند، در بعضی از مناره‌ها جاخوش می‌کنند.آن‌ها با ساختن لانه‌ای روی مناره‌ها تا سال دیگر منتظر می‌مانند.
خدا کند که مناره‌ها در محلی پر رفت و آمد باشند یا لااقل درِ ورودی آن‌ها به‌سادگی در دسترس نباشد. در غیر این‌صورت پس از ورود به آن‌ها چیزهای عجیب و غریبی در داخل راه‌پله‌های آن می‌بینید.
مناره شمس
عکس از رضا م. غیاث آبادی
این مناره یکی از جدیدترین مناره‌های منفرد ایران است و در دوران زندیه ساخته شده. هر چند تزئینات معماری زیادی ندارد، اما از یک نظر جالب و استثنایی است و آن این که تمامی بدنه مناره با شاخ قوچ پوشانده شده. البته خیلی از این شاخ‌ها به مرور زمان شکسته شده و از بین رفته‌اند. این مناره در داخل شهر خوی در آذربایجان غربی در یک باغ قرار دارد.
میل نادری
عکس از رضا م. غیاث آبادی
یکی از دورافتاده‌ترین مناره‌های ایران. در یک ناحیه کویری و بسیار خشک در میانه‌های راه بم به زاهدان و در منطقه‌ای به نام نرماشیر قرار گرفته. اطراف آن ریگزار بسیار خشکی است و تا کیلومترها اثری از آب و آبادانی نیست. این میل در زمان سلجوقیان ساخته شده اما چون در زمان نادرشاه تعمیر و بازسازی شده است، به میل نادری شهرت یافته.
میل کرات
عکس از رضا م. غیاث آبادی
صدها سال است که این مناره بر اثر یک زمین‌لرزه کج شده، اما به جز بخش بالایی، هنوز پابرجاست. این بنا که حتی با چنین انحرافی توانسته است سال‌ها برجای بماند، نشان توانایی‌های مهندسی و معماری ایرانیان است. شکل ظاهری مطّبق این مناره، با دیگر مناره‌ها مقداری تفاوت دارد و بسیار شبیه مناره جام در شرق شهر هرات است.
برج کج پیزا در ایتالیا را همه می‌شناسند و ایتالیایی‌ها با بازسازی، محوطه‌سازی و تبلیغات گسترده، آن را به جهان شناسانده‌اند، اما ما برای میل کرات چه کرده‌ایم؟ میل کرات در حدود چهل کیلومتری جنوب شهر تایباد در استان خراسان و در نزدیکی مرز افغانستان، کنار گورستان روستایی به نام کرات قرار دارد. این میل هم مثل خیلی از مناره‌های ایران در زمان سلجوقی ساخته شده.
مناره ساوه
عکس از رضا م. غیاث آبادی
چند ردیف کتیبه با اشکال گوناگون خط بنایی و آجرکاری‌های هندسی جذاب، از ویژگی‌های این مناره است. مناره ساوه در سال 504 هجری ساخته شده.شهر ساوه به خاطر یک مناره دیگر نیز شهرت دارد و آن مناره‌ای است که بعدها مسجد جامع ساوه در کنار آن ساخته شده است.
میل خسروگرد
عکس از رضا م. غیاث آبادی
چند وقت پیش اگر سراغ این میل می‌رفتید، حتما لک‌لکی که بالای آن لانه‌ای ساخته بود را می‌دیدید. آجرکاری‌های این میل، خیلی متنوع است و دو ردیف کتیبه به خط بنایی هم روی آن به چشم می‌خورد. این میل هزار ساله در ده کیلومتری غرب سبزوار و در نزدیکی روستای خسروگرد قرار دارد. آجرکاری‌های متنوع و دو ردیف کتیبه، از ویژگی‌های آن است.
مناره گار
عکس از رضا م. غیاث آبادی
این مناره از یک نظر با مناره‌های دیگر متفاوت است و آن این که دو پلکان جداگانه برای بالا رفتن دارد. این پله‌ها کاملا از هم مجزا هستند و کسی که بالا می‌رود با کسی که پایین می‌آید، روبه‌رو نمی‌شود؛ یک طرح پلکان حلزونی شکل. مناره گار در اوایل سده ششم هجری ساخته شده و در نزدیکی روستای گار در جنوب شرقی اصفهان قرار دارد؛ در مسیر راهی که از اصفهان به سوی دریاچه بختگان می‌رود.
میل نگار
عکس از رضا م. غیاث آبادی
در حدود بیست کیلومتری شرق شهر بردسیر در جنوب کرمان، روستایی دورافتاده با مردمانی اصیل و مهمان‌نواز به نام نگار قرار دارد که میل نگار نیز در همین روستا ساخته شده است. این مناره دارای یکی از ارزنده‌ترین کتیبه‌ها به خط کوفی پر نقش و نگار بوده است که با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ ساخته بودند. اما بیشتر این کتیبه‌ها از جای خود خارج شده‌اند و امروزه فقط حفره خالی آن‌ها در بالای مناره بر جای مانده است. میل نگار در زمان سلجوقیان ساخته شده است.
میل اژدها
عکس از رضا م. غیاث آبادی
میل اژدها در غرب شهر نورآباد ممسنی در استان فارس قرار دارد.این میل کنار یکی از راه‌های مهم باستانی و در دامنه کوهی سنگلاخ و نسبتا سرسبز قرار دارد. میل اژدها یکی از معدود مناره‌هایی است که از دوران پیش از اسلام باقی مانده و به احتمال زیاد در زمان اشکانیان ساخته شده است.
مناره میدان
عکس از رضا م. غیاث آبادی
کتیبه آجرکاری منحصر به فرد این مناره، زمان ساخت آن را سال 453 هجری قمری نشان می‌دهد. این مناره در حاشیه میدان قدیم شهر ساوه جای دارد و اسم آن نیز از همین میدان گرفته شده. در میدان کهنه ساوه و گذرهای اطراف می‌شود بازمانده‌هایی از مشاغل کهن و سنتی ایران، همچون «جل‌دوزی» را دید.
میل فیروزآباد
عکس از رضا م. غیاث آبادی
روی این مناره هشتصد ساله می‌توانید یکی از ارزنده‌ترین و زیباترین نمونه‌های هنر کتیبه‌نگاری را به خط بنایی ببینید. این مناره در کنار روستای فیروزآباد در ده کیلومتری جنوب شهر بردسکن قرار دارد. بردسکن هم در چهل کیلومتری غرب کاشمر در استان خراسان واقع شده است. فیروزآباد یکی از مهم‌ترین نقاط کشت زیره در ایران است و در اواخر بهار، بوته‌های زیره، مناره را احاطه می‌کنند.
نظرات بسته شده است.