پایداری و حفظ منابع طبیعی نیازمند اطلاع رسانی و افزایش سطح آگاهی دست اندرکاران مرتبط با این بخش است تا بتوانند به نحوی برنامه ریزی نمایند تا علاوه بر حفاظت و بهره برداری بهینه از منابع طبیعی و اکوتوریستی به ویژه در ژئوپارک ها و پارکهای ملی بیشترین خدمات را به بازدیدکنندگان برسانند. نصب علائم و نمادهای راهنمای توریست در مسیرهای گردشگری ، آموزش و تربیت راهنمایان تور متخصص و آشنا به محیط زیست و مقوله توسعه پایدار که تسلط به زبان بین المللی داشته باشند ، احداث راههای چوبی برای تورهای پیاده و یا دوچرخه ، نصب سطل زباله ، احداث پلها و پله ها ی ساخته شده از جنس سازگاز با محیط می تواند تا حدودی پاسخ گوی بخشی از نیازهای اطلاعاتی و کاربردی بازدید کنندگان باشد . در این مقاله به معرفی یک منطقه حفاظت شده ((São Jacinto Dunes Natural Reserve در کشور پرتغال و نحوه ارائه خدمات و راهنمایی به بازدید کنندگان می پردازیم .
São Jacinto Dunes Natural Reserve:
منطقه حفاظت شده São Jacinto در شبه جزیره ای بین راه Ovar به São Jacinto قرار دارد و ظلع غربی آن به اقیانوس اطلس و ضلع شرقی آن به رود زیبای Aveiro منتهی می گردد . این منطقه با مساحتی حدود 700 هکتار مکان مناسبی برای حفاظت پرندگان دریایی است. حفاظت منطقه São Jacinto در سال 1979 شروع شده است. در این مکان آرام و زیبا بازدیدکنندگان علاوه بر مشاهده سواحل اقیانوس، از مناظر جنگل ، حیات وحش و تپه های شنی نیز لذت می برند ؛ البته آنچه بیشتر از همه توجه ما را به خود جلب کرد نحوه اطلاع رسانی و راهنمایی توریست ها در این منطقه بود که می تواند الگوی مناسبی برای سایر پارکهای ملی و ژئوپارکها باشد. پس از ورود به منطقه ؛ نگهبان پارک با استفاده از نقشه کشیده شده بر روی تابلو، اطلاعات جامعی در مورد سایتهای مختلف پارک به زبان بین المللی به توریست ها داد و سپس بروشورهایی که شامل نقشه کشور پرتغال، نقشه پارک و نام علمی و بومی درختان و گونه های گیاهی موجود در پارک بود را در اختیار بازدید کنندگان قرار داد. در این پارک ملی همه چیز بوی طبیعت می داد، تابلوهای راهنما، سطلهای زباله ، پلها ، پله ها ، اتاقکهای سکوت بین راه ، راههای چوبی ، صندلی های ایستگاههای استراحت همه و همه از جنس چوب بودنند و هیچ نا هماهنگی را با محیط نشان نمی دادند ( شکل 1).
شکل (1) : تسهیلات موجود در منطقه حفاظت شده São Jacinto
پس از آن راهنما توجه همه را به تکه چوب عمودی جلب کرد که چهار فلش رنگی بر آن نقش بسته بود( شکل 2 ) گویا از ابتدا این فلشها راهنمای توریستها هستند . رنگ سبز به سمت جنگل ، رنگ آبی به سمت دریاچه ، رنگ قرمز به سمت ساحل اقیانوس و رنگ زرد راه برگشت را نشان می داد. در مسیر پس از هر یک کیلومتر راه پیمایی ، سر دو راهی ها و سه راهی ها این تابلو به چشم
می خورد .
شکل (2): تابلوی راهنمای مسیر حرکت گردشگر در منطقه حفاظت شده São Jacinto
این منطقه نه تنها یک منطقه حفاظت شده بلکه یک باغ گیاه شناسی (botanic garden) است، نام علمی و محلی گونه ها برروی تابلویی نوشته و در کنار و یا تنه آن گیاه نصب شده است. بنابراین این پارک محیط مناسبی برای دانش آموزان ، دانشجویان و پژوهشگران رشته گیاهشناسی و رشته های مرتبط می باشد ( شکل 3) .
شکل (3): تابلوی نام گونه های گیاهی در منطقه حفاظت شده São Jacinto
همچنین این پارک محیط زندگی حیات وحش است و انسان حق ندارد که آرامش آنها را به هم بزند، در این خصوص در نزدیکی محل زندگی آنها اتاقکهایی تعبیه شده که توریست ها ضمن استراحت می توانند از پنجره های آن با چشم غیر مصلح و یا دوربین به مشاهده پرندگان و حیوانات بپردازند و از محیط آرام و رویایی حاکم بر آن لذت ببرند ( شکل 4) .
شکل (4): اتاقکهای سکوت در منطقه حفاظت شده São Jacinto
در نزدیکی تپه های ماسه ای کنار ساحل گونه های گیاهی زیبایی جلوه نمایی می کند که مسئولین برای حفاظت و جلوگیری از لگد شدن آنها یک راه عبور چوبی (Wood walk) در بالای آن احداث کرده اند (شکل 5) .
شکل (5): راههای عبور چوبی در منطقه حفاظت شده São Jacinto
علاوه بر این در مسیر راه در مکانهای خاصی تابلوهای راهنمایی نصب شده که علائم و نمادهای روی آن هشدارهای لازم را به گردشگران می دهد. برای مثال شکل (6) تابلویی است که اقدامات ممنوع در این محیط مانند ماهیگیری، شکار، دوچرخه سواری و غیره را نشان می دهد.
شکل (6): نمادها و علائم راهنمایی در منطقه حفاظت شده São Jacinto
امروزه ارائه تسهیلات و خدمات اطلاع رسانی به جهانگردان از طریق به کارگیری علائم ، نشانه ها و نمادهای گرافیکی و نوشتاری از اساسی ترین اقدامات زیر بنایی در توسعه و رونق جهانگردی به ویژه در حوزه اکوتوریسم و ژئوتوریسم است که رضایت مندی ، امنیت خاطر گردشگر و حفظ منابع طبیعی و میراثهای زمین را به دنبال دارد. منطقه حفاظت شده São Jacinto
می تواند الگوی مناسبی برای ایجاد زیرساختها در پارکهای ملی ، ژئوپارک و سواحل سالم سازی شده شمال و جنوب کشور ایران باشد. احداث معابر چوبی ((Wood walk در کنار سواحل این امکان را به توریست می دهد که ضمن راهپیمایی و یا دوچرخه سواری در سواحل هیچ آسیبی به محیط پیرامون و ماسه های کنار آن نرسانند. شایان ذکر است که کاربرد این تکنیک در حفاظت جنگلهای حرا نیز نقش به سزایی دارد چرا که توریست از بالا نظاره گر جنگل و سایر موجودات این اکوسیستم است و در آنجا به راحتی به عکاسی از شاهکارهای طبیعت می پردازد. کاربرد اتاقک های سکوت هم در مجاورت سایت پرندگان مهاجر ژئو پارک قشم خالی از لطف نیست . در اواخر زمستان و اوایل بهار پرندگان مهاجر پس از پروازی طولانی؛ این سایت ژئوپارک را به عنوان ایستگاه استراحت انتخاب می کنند و این ماهها همزمان است با هجوم توده توریست به این منطقه . بنابراین با وجود اتاقکهای سکوت، هم آرامش محیط برای پرندگان حفظ می شود و هم توریستها از مشاهده پرندگان لذت می برند .
نویسنده: ندا ترابی فارسانی
دانشجوی دکترای مدیریت توریسم
Email: neda_to@yahoo.com
سلام من دانشجوی ارشد برنامه ریزی توریسم هستم .میخواستم بدونم شما کدوم دانشگاه دکترا می خونید؟