ورشو سازی

هنر ورشوسازی در لرستان از هنرهای دستی به شمار می آید که به دلیل کمبود مواد اولیه با آینده ای تاریک مواجه شده است. اگر چه از ورود ورشو به ایران در مقایسه با قدمت تمدنی و فرهنگی منطقه لرستان زمان زیادی نمی گذرد اما هنر فلز و فلزکاری مربوط به عصر طلایی مفرغ های لرستان است که آثار به دست آمده نشان از دوره های تاریخی۱۷۰۰تا۶۰۰ سال قبل از میلاد را دارد. ورشو آلیاژی ترکیبی از جنس روی، نیکل و مس است که در میان کشورهای اروپایی به جرمن سیلور GERMAN SILVERمعروف است.هنر ورشوسازی از کشور لهستان به ایران وارد شده و نام ورشو به دلیل شهر ورشو مرکز کشور لهستان بر روی این فلز ماندگار شده است. در اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی هنر ورشوسازی در ایران به اوج خود رسید و سابقه هنر ورشوسازی در ایران مربوط به شهرستان های دزفول و بروجرد است. قلمکاران لرستانی قبل از ورود ورشو به ایران از ورق زرد رنگ برنج برای ساخت ابزار و وسایل مورد نیاز در منازل استفاده می کردند.

پس از ورود ورشو به ایران، هنرمندان خوش ذوق بروجردی این فلز را در دست گرفته و با دقت و ظرافت خاصی آن را نرم کرده و پس از شکل گیری نهایی به دست استادان قلمکار می سپردند. استادان قلمکار ورشو نیز با چشمان خوش بین و دستان هنرمند خود بر روی این جسم بی جان فضایی رویایی را قلمکاری می کردند. هنر ورشوسازی در ایران اکنون به صورت پایه در شهرستان بروجرد وجود دارد و نام ورشو و ورشوکاران این دیار در همه جای دنیا مشهور شده است.

در زمان حاضر سماورهای ورشویی در همه نقاط ایران مختص استادان ورشو سازی بروجرد است.

یکی از استادان قلمکار ورشو بروجرد می گوید: این هنر از شهرستان دزفول به بروجرد انتقال یافته و نخستین سماور ورشویی ایران نیز در بروجرد از سوی استاد علی میناگر ساخته شد. شهریار میناگر با اشاره به این که میناگر به عنوان پدر صنعت ورشوسازی ایران شناخته شده است، می گوید: هنر ورشوسازی از هنرهای دستی است که با ماندگاری بیشتر اجناس ورشویی، ارزش و اعتبار آن نیز بالاتر رفته به طوری که جنس ورشویی هیچ خسارت و زیانی نمی بیند. وی اظهار داشت: به علت عدم تولید ورق ورشو در جهان این فلز در ایران نیز کمیاب شده و هنرمندان ورشوساز برای تولید مواد اولیه آن با مشکلات زیادی مواجه اند. میناگر می افزاید: ورشوسازان این شهرستان اجناس قدیمی ورشویی موجود در بازار را خریداری کرده و پس از بازیافت و یا ذوب آن، کالایی جدید از ورشو تولید می کنند. وی می گوید: این هنر به دلیل فقدان استادکارهای قدیمی در حال فراموش شدن است.

میناگرمی افزاید: هنرمندان ورشوساز و قلمزن صنایع دستی تاکنون از خدمات بیمه ای محروم مانده اند. یکی دیگر از هنرمندان ورشوساز می گوید: عدم تولید ورق ورشو در دنیا مهم ترین مشکل صنعتگران این هنر زیبای دستی است. عزیز شاددل می افزاید: به دلیل گران بودن فلز نیکل در بازار، دیگر هیچ کشوری حاضر به ساخت آلیاژ ورشو نیست. وی می گوید: اکنون در بازارهای جهانی آلیاژهای جدیدی مانند کاپرنیکل برای ساخت آلیاژ ورشو بکار می رود که این آلیاژ جدید برای هنر ورشوسازی مورد استفاده نیست. یکی از کارشناسان صنایع دستی لرستان نیز می گوید: سابقه فلز و فلزکاری در لرستان به بیش از ۶ هزار سال قبل برمی گردد. فرزانه عادلی می افزاید: اشیای به دست آمده از غار کلماکره پلدختر، نشان از تمدن کهن این استان و وجود فلزکاری در آن دوران دارد. وی اضافه می کند: هنر ورشوسازی به نام هنرمندان بروجردی در کشور شناخته شده است.

کارشناس فنی سازمان صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری لرستان نیز می گوید: هنر ورشوسازی از جمله صنایع دستی به شمار می آید که با آینده ای غیر قابل پیش بینی مواجه است. افشین باباحسینی اظهار می دارد: به دلیل نایاب بودن مواد اولیه این هنر، هنرمندان و صنعتگران این رشته در آینده با کمبود و نبود فلز ورشو مواجه خواهند شد. وی اضافه می کند: این اشیای فلزی به دلیل کیفیت و دوام، هنری بودن و بی نظیر بودن نوع حکاکی در آنها، در بازار از مشتری خاص برخوردار است. معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان نیز می گوید: اکنون۲۰ کارگاه فعال قلم زنی ورشو با ۴۵ استادکار در این استان فعالیت دارند. محمدرضا امانی می افزاید: به دلیل کم شدن ورق ورشو در بازار از تعداد هنرمندان و کارگاه های ورشوسازی کاسته شده است. امانی با اشاره به فعالیت اصلی کارگاه ها در شهرستان بروجرد می افزاید: در صورت عدم تأمین فلز و مواد اولیه اصلی هنر ورشوسازی، این صنعت زیبا و ماندگار با خطر نابودی مواجه می شود. وی می افزاید: هنرمندان این رشته نیز در آینده برای تأمین مواد اولیه خود، مجبور به ذوب کردن اشیا و ظروف موجود در بازار خواهند شد.