پل خشتی لاهیجان

این اثر در تاریخ ۲۰ دی ۱۳۵۵ با شمارهٔ ثبت ۱۴۳۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. پل خشتی لاهیجان در شمال غربی لاهیجان در محله پرده سر قرار دارد و متعلق به دوره کیاییان است. در ساخت مجدد این پل در زمان قاجاریه ، حاجی جعفرخان بنا را تعمیر کلی کرد. طول این پل 50 متر و عرض آن 4/5 متر و ارتفاع آن 11 متر است. پل دارای دو دهانه بزرگ با طاق جناقی است. در قسمت پایه میانی ، پل سیل برگردان وجود دارد. پل دارای یک سطح عابر روی مسطح و دو سطح شیب دار جانبی است که با سنگ قلوه ای سنگ فرش شده است. مصالح بنا آجر قرمز رنگ ، آهک و ساروج است. در سال های اخیر این پل مورد مرمت قرار گرفته است.

این پل در 10 کیلومتری شمال غربی شهرستان لاهیجان ، بر روی رودخانه سیم رود ساخته شده و به گواهی منابع تاریخی ، بنای اولیه آن ، از آثار اواخر قرن نهم هجری است. میر ظهیرالدین مرعشی در کتاب « تاریخ گیلان و دیلمستان » در ذکر وقایع سال 892 ه. ق و احداث پل ، مطالبی نوشته که چکیده آن بدین شرح است : « در این سال ، جناب … مولانا نعمت الله طبیب … که در علوم متداول علامه دوران و اعجوبه زمان بود … رغبت نمود … به رودخانه ای که مشهور و ملقب است به سیم رود ، بر گذر شهر لاهیجان مبارک ، احداث پلی از خشت و سنگ و آهک بفرمایند … توقع فرموده که به طلب استاد یعقوب بنای رویانی نزد ملوک کلارستاق خلد ملکهم بفرستند تا حاضر گردد ، در آن مهم مبارک شروع نماید.

بنابر توقع فضایل مآبی ، اشارت شد که به طلب حرفت مآبی بفرستند. بنابر امر اعلی ، استاد یعقوب را حاضر ساختند و اسباب آن عمارت را حکمت پناهی ، خرج بسیار کرده ، مهیا ساخته بود. روز شنبه دوازدهم جمادی الاول موافق آبان ماه قدیم را بنیاد آن عمارت عالی کردند و از جانب مشرق و مغرب دو طاق بزرگ و در وسط طاقین ، یک طاق کوچک برآوردند … غره محرم سنه 892 … آن عمارت صورت تتمیم پذیرفت. » پل مزبور در دوره قاجار مرمت و بازسازی شده است. بنای پل کنونی به طول 64 متر شامل دو چشمه اصل و دو چشمه کوچکتر در طرفین این دو چشمه اصلی است. عرض دهانه های اصلی 40/13 متر و ارتفاع آن از سطح آب حدود 9 متر و عرض دهانه های کوچک 5 متر و ارتفاع آنها از سطح زمین نیز تقریباً در همین حد بوده که بعدها با رسوبات انباشته شده است. قوس هر چهار دهنه به صورت جناغی اجرا شده است. بر روی پایه های میانی پل اتاق هایی تعبیه کرده اند که از طریق درگاه های طاقداری به طرفین پل راه پیدا می کنند.

این اتاق ها تنها برای کاهش وزن وارده بر پایه ها و نیز صرفه جویی در مصالح ایجاد شده و برای اطراق و استراحت درنظر گرفته نشده است. سطح گذرگاه پل از میانه به طرفین دارای شیب است و جان پناهی در کناره های گذرگاه به ارتفاع 80 سانتیمتر از آجر و گچ ساخته اند. فاصله میان دو جان پناه یعنی عرض پل ، بدون درنظر گرفتن پی جان پناه ها ، 70/4 متر و طول پل 70 متر است. در نمای پل و بین دهانه های اصلی یک ردیف طاق نما به ارتفاع 30 و عرض 20 سانتیمتر کار کرده‌اند که زیبایی خاصی به نمای پل بخشیده است. قسمت پایین پایه با قطعات سنگ به اشکال منظم ساخته شده و مستقیماً بر روی کف رودخانه قرار گرفته است. پایه میانی در این قسمت دارای موج شکن مثلثی است ؛ اما در قسمت بالاتر ، موج شکن مدور آجری دارد. در امتداد لبه شمالی دهانه بزرگ ، دیواری از آجر در کنار رودخانه ساخته اند تا آب را به داخل دهانه هدایت کند. قسمتی از پل که در جنوب قرار می گیرد ، دست خورده و تعمیری است. در ساخت این پل از آجرهایی به ابعاد 5/4×21×21 سانتیمتر استفاده شده است. پل سیم رود که از شکیل ترین پل های گیلان است ، به شماره 1433 به ثبت تاریخی رسیده است.