پل سنگی خضری، دشت بیاض
پل سنگی خضری، دشت بیاضدر منطقهای بین شهرهای گناباد در خراسان رضوی و قاین در خراسان جنوبی در موقعیت جغرافیایی N340455 E584327 قرار دارد که مردم محل آن را «غار پارس» مینامند و بنا به گفته و باور آنها در زمان زلزله مهیب خراسان در سال ١٣۴٧ شمسی، سقف گنبدی شکل غار فروریخته و قسمتی از آن بهصورت یک تاق عظیم با تعادلی شکننده باقیمانده است. غار فارس در ۱۲ کیلومتری غرب خضری دشت بیاض بر دامنه جنوبی کوههای شمال روستای ثغوری واقعشده است. اهمیت این غار به حدی است که «لباف خانیکی»، معاون پژوهشی سازمان میراث فرهنگی خراسان آن را از ارزشهای نهفته قاینات نامیده است. کارشناسان میراث فرهنگی در خصوص این غار میگویند نام فارس برگرفته از شهر فارس است که از شهرهای دوره ساسانی و صدر اسلام بوده و در کتب تاریخی به نام و موقعیت آن اشارهشده است.
وجود آثاری در نزدیکی چشمه اکبری و آنسوی رشتهکوهی که غار فارسان قرار دارد تأییدی بر این مدعاست. در این محل سهدهنه غار وجود دارد یکی از این غارها که بزرگترین آنها نیز بوده درگذشتههای بسیار دور فروریخته و از آن تنها یک هلال پل مانند در پیشانی غار باقیمانده که ازنظر جغرافیایی اثری منحصربهفرد و زیباست. سقف آن ضخامت زیادی نداشته و احتمالاً براثر زلزله فروریخته باشد، کف این قسمت بسیار ناهموار و شیبدار است و به همین دلیل صخرهها ریزش کرده و پای کوه غلتیده و آثار احتمالی کف غار را بهمرورزمان از بین برده است و در حال حاضر اثری از لایههای استقرار وجود ندارد.
در سمت چپ این دهانه پل مانند فضای دیگری وجود دارد که دارای فضای وسیع و دهلیزهای فرعی متعدد است. تالار اولیه آن بسیار رفیع و حدود ۸ متر ارتفاع دارد و سقف آن به شکل خرپشتهای است. در ابتدای این تالار حوض نسبتاً بزرگی وجود دارد که در حال حاضر تنها گوشهای از آن نمایان است و بقیه قسمتهای آن در زیر تودههای سنگ و خاک مدفون است، این حوض از سنگ، آجر و ساروج ساختهشده و بهاحتمالقوی مربوط به دوره سلجوقی است چون در این دوره فداییان اسماعیلی هر غار و قلعهای را که دور از دسترس و برای سکونت مناسب بود را در اختیار گرفته و از آن استفاده میکردند.
در عمق ۲۰ متری غار دهانه کوچکتری وجود دارد که دهلیزی را به تالار ابتدایی غار مربوط میکند، پس از طی این دهلیز فضای وسیعی وجود دارد که در آن آثار و بقایای استقرار از دورههای پیشازتاریخ تا دوره سلجوقی پراکنده است. این غارها لایههای باستانی قابل کاوشی دارند که متأسفانه تاکنون هیچگونه کاوشی در آنها صورت نگرفته است. این غارها حداقل از دوره میانسنگی موردتوجه انسان بوده و از آن بهعنوان یک سکونتگاه امن استفاده میشده است.
سلام؛
غارفارسان در شهر ییلاقی خضری دشت بیاض یک اثر تاریخی منحصر بفردهست ولی متاسفانه هیچ گونه اقدامی برای حفظ ونگهداری آن از طرف میراث فرهنگی انجام نشده وامیدواریم هرچه سریعتر فکری به حال این اثر برداشته شود…
امیدوارم که سازمان میراث فرهنگی، پیش از آن که هجوم گردشگرانی که رفتارهای غیر مسوولانه دارند، موجب تخریب این اثر شود، بتواند کاوش های لازم و اصولی را به انجام رساند و طرحی برای مدیریت بازدید از منطقه بریزد.
در ضمن پیشنهاد می کنم که از معرفی عمومی این جور آثار (تا آماده شدن طرح های حفاظتی و مدیریتی آن ها) خودداری کنید!