|
نام انگلیسی: Shadegan nature reserve نام فارسی : پناهگاه حیات وحش شادگان
|
 |
پناهگاه حیات وحش شادگان با مساحتی بالغ بر 328926 هکتار طی مصوبه شماره 198 مورخ 25/7/1380 شورایعالی محیط زیست به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان پیوست.
تالاب و پناهگاه حیات وحش شادگان در اراضی پست جلگه یا دشت خوزستان و در ناحیه جنوب غربی کشور واقع شده است. این دشت توسط رسوبات آبرفتی پوشیده و تالاب نیز پوشیده از رسوبات آبرفتی است. تالاب شادگان تالابی دائمی با آب شیرین، شور و لب شور است. عمده ترین منبع تأمین کننده آب تالاب، رودخانه جراحی بوده و علاوه بر آن آب تالاب از طریق رودخانه کارون، جراحی و جزر و مد دریا از طریق خورهای ساحلی منتهی به تالاب همچون خور دورق، خور قناقه، خور ملح، خورکویرین و… تأمین می شود. در فصل پرآبی رودخانه کارون (از طریق نهر مارد) و رودخانه جراحی (از طریق نهرهای مختلف چون نهر عطش و رگبه و …) و آبهای خلیج فارس (از طریق خوردورق، خور سلج و …) وارد تالاب شادگان می گردد. به همین دلیل بخش شمالی تالاب شادگان دارای آب شیرین و بخش میانی و جنوبی آن به علت مجاورت با خورهای خلیج فارس(خوردورق) به ترتیب دارای نواحی آب لب شور و شور می باشد و این امر موجب می شود که ماهیان آب شیرین و آب شور در این تالاب مشاهده شود. بدین ترتیب با پدید آمدن اکوسیستم های متنوع موجبات بوجود آوردن اجتماعات متنوع در این تالاب فراهم گردیده است.ارتفاع تالاب از سطح دریا ۵ تا ۷ متر می باشد.
تالاب شادگان اکوسیستمی ایده آل در منطقه بوجود آورده است بطوری که می توان آن را یک ذخیره گاه تلقی کرد. وجود پوشش گیاهی انبوه آن علاوه بر تامین علوفه و غذای مورد نیاز وحوش، پرندگان و آبزیان موجود سبب بوجود آمدن مامن و پناهگاهی مناسب برای حیات وحش منطقه شده است.
این تالاب از نظر تولید علوفه حائز اهمیت زیادیی است زیرا با ذخیره عظیم پوشش گیاهی خود و داشتن گونه های خوش خوراک، یکی از منابع اصلی تأمین علوفه دامی در منطقه است. تالاب شادگان دارای ذخیره غذائی حدود ۹۰۰ هزار تن علوفه در سال است. این منبع همواره تامین کننده علوفه هزاران دام محلی و دامهای اطراف منطقه بوده است. اهالی شادگان(بخش روستانشین) با تهیه علوفه و تغذیه دامها از یکسو و فروش لبنیات حاصله مختلف از سوی دیگر، وابستگی شدید اقتصادی به تالاب دارند. وجود ذخیره قابل توجه ماهیان شیلاتی در آبهای تالاب و صید آن ها توسط صیادان بومی جهت تغذیه خانوادگی و فروش در بازار، اشتغال و رونق اقتصاد خانواده های روستائی را بهمراه دارد. عرصه آبی هور شادگان در مواقع سیلابی شدن رودخانه های جراحی و مارون بدلیل پذیرش مقادیر عظیمی از آبهای مازاد و کنترل آن نقش بسیار مؤثری در مهار سیلاب ها و کاهش اثرات تخریبی آن داشته و دارد. همین امر از دیدگاه اقتصادی و اجتماعی حائز توجه جدی بوده و بعنوان یک ویژگی حیات بخش در منطقه مورد توجه قرار می گیرد. وجود تعداد قابل توجهی از پرندگان بومی و مهاجر همچنین هنگام پرآبی، وجود مناظر سبز و شاداب تالابی از لحاظ زیبایی شناختی و اکوتوریستی حائز توجه و اهمیت فراوان است. همچنین به لحاظ استعداد و پتانسیل وافر این تالاب از آن به عنوان یک کانون پژوهش و تحقیق نیز می توان نام برد که هر ساله تعداد زیادی از دانشجویان و افراد علاقمند به تحقیق را به سوی خود جلب می نماید.
پوشش گیاهی
گونه های گیاهی شاخص پناهگاه حیات وحش شادگان چولان(جگن)، بردی(لوئی)، نی(قصب)، علف شور می باشد. گونه های دیگر آن نیز به لحاظ تجمع و همزیستی ویژه خود جوامع گیاهی متنوعی را بخصوص در لابلای جوامع گیاهی یاد شده بوجود آورده که گیاهان آلاله آبی و نیلوفر آبی از این نوع محسوب می شوند. در حاشیه تالاب شادگان و در اراضی خشک حاشیه گیاهان مرتعی(بوته ای) چون کنگر وحشی، یولاف، سوروف، خارشتر، شوره و گل رنگ وحشی دیده می شوند. علاوه بر گونه های فوق گونه های درختی و درختچه ای از نوع گز و درخت نخل در حاشیه تالاب که اهمیت اقتصادی تعیین کننده ای در شادگان دارند نیز مشاهده می گردد.
حیات وحش
حیات وحش تالاب و پناهگاه حیات وحش شادگان عمدتاً پرندگان، ماهیان و سایر آبزیان را شامل می شود. هر ساله تعداد بیشماری از گونه های مختلف پرنده گان آبزی و کنار آبزی با شروع فصل پائیز(و یا اواسط آن) از نقاط سرد شمالی بسوی اراضی مناطق جنوبی تر و گرمسیر بمنظور زمستان گذرانی مهاجرت می نمایند. تالاب شادگان از این جهت یکی از مهم ترین زیستگاههای تالابی بشمار می آید.
پرندگان مهاجر پناهگاه حیات وحش شادگان شامل انواع اردک، مرغابی، غاز، قره غاز، پلیکان و فلامینگو است. از ۴۹۵ گونه پرنده شناسایی شده در کشور ۱۵۴ گونه آن در این تالاب وجود دارد که اردک مرمری و گیلانشاه خالدار که از پرندگان نادر جهان محسوب می شوند. از انواع دیگر پرندگان می توان میوه خور، لیکوتالابی، چنگر، انواع کاکائی، خروس کولی، فلامینگو، تنجه و خوتکا و … را نام برد.
آبزیان پناهگاه حیات وحش شادگان: حدود ۳۶ گونه ماهی در این تالاب شناسایی شده که مهمترین آنها عبارتند از: ماهیی بنی، ماهی حمری، ماهی گتان، ماهی برزم، ماهی شیربت، ماهی شلج، ماهی هامور، ماهی کپور معمولی، کپور رنگی و کپور سرگنده و کپور آینه‌ای، ماهی بیاح، ماهی شانک، ماهی پیکو، کفشک ماهی و ماهی صبور. علاوه بر ماهیان قابل مصرف فوق الذکر انواع ماهیان و آبزیان غیر قابل مصرف مانند گربه ماهی، بوشلمبو، مارماهی و کوسه ماهی در نقاط مختلف آبی منطقه نیز وجود دارد.
پستانداران این تالاب ارزشمند نقش اکولوژیک قابل توجهی در تالاب را بعهده دارند. این جانوران با تنوع گونه های خود در تمام نقاط تالاب زیست می کنند و با شرایط مختلف آن سازگاری یافته اند. مهمترین پستاندار این منطقه دلفین است که در دهانه خلیخ فارس و خور موسی به راحتی قابل مشاهده است. پستانداران خشکیزی تالاب عبارتند از: گرگ، گراز، روباه، انواع موش، شغال، راسو و کفتار.
شایان ذکر است که انواع دوزیستان و خزندگان در حاشیه تالاب وجود داشته که برغنای آن می افزایند. بدیهی است این جانوران بعنوان طعمه در پایداری اکوسیستم تالابی شادگان نقش بسزائی دارند.
موقعیت جغرافیایی
الاب شادگان در موقعیت جغرافیایی N3029 E4845 در جنوب غربی ایران در جنوب شهر شادگان در استان خوزستان واقع شده‌است. در همایش تالاب‌های جهان که در رامسر برگزار شد تصمیم گرفته شد که سه تالاب شادگان، خورموسی و خور الامیه با عنوان تالاب شادگان شناخته شود. در سواحل خلیج فارس و بین شهرهای آبادان؛ خرمشهر؛ شادگان و بندر ماهشهر محصور گردیده است. این منطقه در جنوب استان زرخیز خوزستان واقع گردیده است.
ویژگیهای منطقه
این منطقه تالابی که از رامسر سایت هاست منطقه ای است هم سطح دریای آزاد .بخش شمالی دارای آب شیرین و بخشهای میانی و جنوبی لب شور هستند. مهمترین منبع تامین آب این منطقه رودخانه جراحی است. این منطقه زیستگاه مناسبی برای پرندگان بومی و مهاجر و از ذخایربا ارزش ژنتیکی است. از گونه های مهم گیاهی میتوان ازاویار سلام؛ لویی؛ نیلوفر آبی و جگن و از گونه های مهم جانوری میتوان ازاردک مرمری؛ پلیکان؛ انواع حواصیل؛ بوتیمار؛ انواع اردک؛ گیلانشاه؛ روباه؛ خرگوش و تیره مارنام برد.
عوامل تهدید کننده
تصرفات و تاسیسات نفتی که منجر به آلودگی نفتی گردیده ؛ مجاورت منطقه با روستاهای اطراف که منجر به تغییر کاربری و در نتیجه آلودگیهای ناشی از سموم کشاورزی گردیده؛ پساب خروجی کارخانجات تصفیه نیشکر؛ وجود بنادر تجاری و توسعه آن ؛ وجود جاده آسفالته در شمال منطقه؛ شکار و صید بومیان و همچنین وجود معادن صدف کوهی از مهمترین عوامل تهدید منطقه محسوب میگردد.
