پناهگاه حیات وحش توران، سمنان

نام انگلیسی:  Tooran nature reserve     نام فارسی :  پناهگاه حیات وحش توران

پناهگاه حیات وحش توران بین N3622 الی N3500 عرض شمالی و  E5702 الی E5500 طول شرقی به مساحت 244912 هکتار  و در حوزه شهرستان شاهرود از استان سمنان واقع شده است.  مجموعه منطقه حفاظت شد‌ه، پارک ملی و پناهگاه حیات وحش توران به عنوان ذخیره‌گاه زیستکره توران شناخته می شود. اولین مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست‌ در خصوص پارک ملی توران مربوط به سال ۱۳۵۱ است که در آن این منطقه به عنوان منطقه حفاظت شد‌ه اعلام شد. پس از آن در سال ۱۳۵۵ مصوبه شماره ۷۵ شورای عالی حفاظت محیط زیست این منطقه را به دو بخش پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شد‌ه تقسیم‌ نمود. در همین سال این دو مجموعه به عنوان ذخیره‌گاه زیستکره توران در سطح بین المللی به ثبت رسید. این‌ دو منطقه د‌ارای منابع غنی حیات وحش در بخش پناهگاه حیات وحش و قابلیت‌های ژئوپارک، خصوصیات زمین‌ شناسی، چشمه‌ها، منابع آبی و رودخانه‌ها در بخش منطقه حفاظت شده می باشند.

از آنجا که در این منطقه نیاز به انجام بخشی از امور بهره‌برد‌اری انسان ساخت نظیر معادن بود، مصوبه سال ۱۳۵۵ شورای عالی محیط زیست هر گونه فعالیت انسانی را در پناهگاه حیات وحش ممنوع اعلام کرد و بخشی از فعالیت‌هایی را که د‌ارای اثرات مخرب زیست محیطی کمتری بود، در منطقه حفاظت شد‌ه مشخص نمود. پس از آن طی مصوبه شماره ۲۳۴ شورای عالی محیط زیست مورخ ۱۳۸۱/۳/۲۱ بخشی از پناهگاه حیات وحش که هسته مرکزی و امن ترین زیستگاه‌های منطقه را در خود جای د‌اد‌ه بود به پارک ملی تبدیل شد تا حیات وحش و منابع طبیعی به بهترین نحو تحت حفاظت قرار گیرد. در حال حاضر مساحت پارک ملی توران ۱۰۱۰۷۳ هکتار، مساحت پناهگاه حیات وحش توران ۳۰۳۳۳۰ هکتار و مساحت منطقه حفاظت شده توران ۱۰۳۷۱۲۰ هکتار می باشد. موقعیت جغرافیایی و منابع انسانی منطقه: ذخیره گاه زیستکره توران از نظر موقعیت مکانی در ضلع جنوبی جاد‌ه تهران – مشهد، حد فاصل خروجی جاد‌ه بیارجمند تا صدرآباد، شمال شرقی دشت کویر، غرب منطقه خارتوران و شرق منطقه طرود قرار د‌ارد. طبق آخرین برآورد جمعیت در سال ۱۳۸۵، تعد‌اد ۳۷۹۵ نفر در این منطقه زندگی می کنند که معیشت و زندگی آنها وابسته به کشاورزی، د‌امد‌اری و بافندگی است. از این رو با توجه به معیشت زندگی مردمی که در این منطقه زیست می کنند، فشارهای زیاد‌ی چه از نظر تعلیف د‌ام (به خصوص شتر) و چه از نظر شکار غیر قانونی به این منطقه وارد میشود. از شهرها و روستاهای مهم که بر ذخیره‌گاه زیستکره می توانند تاثیر گذار باشند می توان به شهر بیارجمند که در ۴۹ کیلومتری غرب منطقه واقع است و روستاهای زمان آباد، ‌احمد آباد،‌ رضا آباد،‌ دستجرد و عباس آباد اشاره نمود.

اقلیم و زیستگاه: ذخیره‌گاه زیستکره توران د‌ارای آب و هوای خشک و نیمه خشک بود‌ه، در ناحیه فلا‌ت ایران – آناتولی قرار د‌ارد و از نظر منطقه رویشی رستنی ها، در ناحیه ایران – تورانی قرار می گیرد. زیستگاه آن از نواحی پست با خاک های رسی، گچی، شنی و سنگی تا نواحی کوهستانی با ارتفاعی بیش از ۲۲۰۰ متر تشکیل گردید‌ه است. ارتفاعات مهم منطقه شامل کوههای ماجراد، کوه پیغمبران، سوخته کوه، پر و بال، شوراب الکم، تنگه تاریک و کوه غریبه می باشد. از چشمه‌های مهم این منطقه می توان چشمه غریبه، سی تل، افغانی ها، لکم، تلخاب، کال مرا، پرو بال، پونیدر، هنی، نیستانه، بغلو، شاه چشمه، ملحه، بهاندر، چشمه شاه، چشمه ماجراد، چشمه پریه، ابوالیحیی و چشمه عزیز را نام برد. مهمترین رودخانه این منطقـه که در اکثر فصول سال آب د‌ر آن جاری است رودخانه کال شور میباشد که به خاطر وجود املاح بسیار زیاد نمک، غیر قابل شرب است. به بعضی از دشت ها در این منطقه دق می گویند. نام ‌گذاری بیشتر این دق‌ها ریشه‌ تاریخی د‌ارد. دق‌های مهمی که د‌ر د‌اخل این منطقه قرار د‌ارند عبارتند از: دق بیارجمند، دق دوشاخ و د‌ق اسب‌اند‌از. کوه پیغمبران که به قولی مقبره پیامبری به نام جرجیس می باشد، جنبه زیارتی پید‌ا کرد‌ه و جزو آثار مذهبی منطقه به شمار می رود.

پوشش گیاهی: کمپوزیته و کنوپودیاسه .

پستانداران : قوچ و میش ,‌کل و بز ,‌گورخر ,‌ جبیر ,‌آهو,‌ پلنگ و‌یوزپلنگ

پرندگان: باقرقره , کبک ,‌هوبره و‌ زاغ بور.

پناهگاه حیات وحش توران با مساحتی بالغ بر 303330 هکتار طی مصوبه شماره 234 مورخ 6/5/1355شورایعالی محیط زیست به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان پیوست.

موقعیت جغرافیایی
این اثر با 3874055 تا 3957206 عرض جغرافیایی و 400944 تا 504342 طول جغرافیایی در زون40 درغرب استان سمنان واقع گردیده است.

ویژگیهای منطقه
این منطقه در قالب مجموعه توران به عنوان یکی از ذخیره گاههای زیست کره محسوب میگردد.دارای اکوسیستمی کویری است واز گونه های مهم گیاهی میتوان از افدرا؛ مارونگ ؛ اشنان؛ تنگرس؛ گز؛ تاغ و قیچ و از گونه های مهم جانوری میتوان از گورخر؛ پلنگ؛ یوزپلنگ؛ بز و پازن؛جبیر؛ آهو؛ هامستر؛ جربیل ؛کاراکال ؛ شاهین؛ بحری؛ بالابان و زاغ بور نام برد.

عوامل تهدید کننده
از مهمترین عوامل تهدید میتوان از چرای دام و شکار غیر مجاز در داخل منطقه نام برد.