پناهگاه سنگی گر ارجنه، خرم آباد
در جنوب دره خرم آباد و نزدیک غار کنجی بر یک صخره منفرد و کوچک موسوم به پاگر Pagar که ارتفاع آن از سطح زمین های اطراف حدود 125 متر می باشد . در شرق ارتفاع پناهگاه کوچک ارجنه قرار دارد . اخیراً دامنه باختری آن محل گورستان ماسور و دهات اطراف شده است .
ویژگی پناهگاه در آن است که , « هیچ وقفه و فاصله ای بین آثار دوران پارینه سنگی میانه و پارینه سنگی جدید مشاهده نمی گردد و این وضعیت بیانگر این نکته است که تحولات در نوع ادوات و زندگی در منطقه زاگرس تدریجی بوده است . » متأسفانه به علت اضطرابی که در لایه های باستانی این پناهگاه وجود داشته تعیین لایه های مختلف و رابطه آثار دوران موسترین و « برادوستین » baradostian به طور دقیق امکان پذیر نبود . ( فرهنگ برادوستین در حدود سی و سه هزار یا سی و شش هزار یا احتمالاًسی و هشت هزار سال پیش وجود داشته است ؛ تاکنون در حدود 6 اجتماع دوران برادوستین مشخص گردیده که 5 محل در ایران و یک عدد در عراق واقع گردیده است . اصطلاح برادوستین ابتدا توسط پروفسور سولکی بر اساس غار شایندر در کوه های بره دوست شمال عراق نامگذاری شد .) در بعضی از غارهای ایران همچون ارجنه و وارواسی نزدیک کرمانشاه , غار خر در بیستون , وقفه و فاصله بین آثار و اجتماعات انسان دوران دیرینه سنگی میانه و فوقانی مشاهده نمی گردد .
غار قمری Ghamari cave « این غار در غرب و در سینه سفید کوه , مشرف به شهر خرم آباد واقع شده و سطح داخل غار بیش از دویست متر مربع و طول راهروی انتهای آن زیاد است و تا کنون شناسائی نشده است .» دهانه آن رو به شرق و مشرف به گرداب سنگی است . این گرداب « سرابی است فصلی که از بهار تا اوایل پائیز آب زلال و گوارائی از آن خارج می شود . هر گاه نزولات بیشتر باشد , آب در گرداب سنگی تا اوایل زمستان جریان دارد . آبدهی گرداب سنگی در سال آبی حداقل 6 لیتر در ثانیه و حداکثر 614 لیتر در ثانیه و متوسط آن 233 لیتر در ثانیه است .» آثار بررسی شده در غار قمری شامل بقایای ادوات سنگی دوران موسترین در یک ترانشه 2*2 جمع آوری شد و همچنین بقایای استخوان حیوانات نیز که به سختی پوسیده شده بود , در اینجا مشاهده گردیده است .
به نظر می رسد که گروه کوچکی از شکارچیان در دوران موسترین در دره خرم آباد زندگی می کردند و از آنها آثاری در این غارها و پناهگاه ها به دست آمده است . ولی بقایای آثار آنها در قسمت های غربی این دره که غارهای مناسبتری برای زندگی داشته مشاهده نمی گردد و آثار دوران های بعدی در آنها وجود دارد . آثار و ادوات متعلق به دوران موسترین که در دره خرم آباد به دست آمده کاملاً شبیه و قابل مقایسه با آثاری است که بوسیله دکتر هاو H owe در منطقه کرمانشاه در غارهای وارواسیWarwasi و کبهKobeh بوسیله دکتر سولکیSoleki در شایندر عراق به دست آمده است . روی هم رفته قدمت این آثار ( تمدن موستری دره خرم آباد بوسیله آزمایش کربن 14 در غار کنجی چهل هزار سال و غار شانیدار عراق 46900 تا 50000 سال تعیین شده است .