چاله سنبک (گود هندوانه)، آران و بیدگل

نام انگلیسی :  Chaleh Sombak – Sombak Pit نام فارسی :  چاله سنبک

چاله سنبک در موقعیت جغرافیایی N340600 E513422 در استان اصفهان واقع است. چاله سنبک در ۷ کیلومتری شمال شرقی شهرستان آران و بیدگل در دل ماسه های روان منطقه بند ریگ و در جنوب غربی کویر مرنجاب واقع است. برای دسترسی به این چاله باید خیابان صباحی شرقی آران و بیدگل را تا انتها طی کرد. سپس در آخرین میدان به سمت شمال در جاده خاکی حرکت کرد و پس از طی ۳٫۳ کیلومتر، درست قبل از اولین پیچ جاده خاکی به سمت غرب وارد جاده منشعب فرعی دیگری شد. جاده مورد اشاره پس از ۶ کیلومتر به چاله های سنبک منتهی میگردد. شایان ذکر است بعد از چاله ها ادامه مسیر به منطقه چاه کنجه و مسیر اصلی کویر مرنجاب منتهی می شود. حر کت در این مسیر نیاز به خودرو کمک دار دارد.

از جمله ویژگی‌های بارز این منطقه، کاشت هندوانه در این منطقه در داخل محوطه‌هایی گود موسوم به چاله است. کشاورزان در این چاله‌ها، با حفر یک متر یا یا یک مترونیم از کف زمین به آب شیرین می‌رسند و از آن برای کاشت هندوانه استفاده می‌کنند. در این باره باید گفت که خاصیت هندوانه‌های این منطقه در درمان بیماری‌های کلیوی و پروستات اثبات شده، چرا که هندوانه‌های این منطقه، دارای آب زیادی است. فصل برداشت هندوانه، صد روز پس از عید نوروز یعنی حدودا اواخر خرداد ماه و دهه نخست تیر ماه است. شیب زمین از دامنه کوه های کرکس به طرف بیابان ادامه دارد، و وجود لایه های سخت زمین که باعث ایجاد مخازن آب زیر زمینی می شود در نزدیک سطح زمین ، باعث شده منطقه چاله سنبک دارای مخازن آبهای زیرزمینی نزدیک به سطح باشد.  هندوانه بعلت دارا بودن مقدار زیادی آنتی اکسیدان در درمان بیماریهای التهابی یا ورم مفاصل ، روماتیسم و آرتروز زانوها خیلی مناسب است  و یعلت دارا بودن مقدار زیاد آب باعث رفع تشنگی و عطش می شود و دارای پتاسیم بالا است و در فصل تابستان باعث جبران از دست دادن املاح معدنی بدن بدنبال تعریق می گردد. وجود پتاسیم بالا در پیشگیری از بیماریهای سرطان و زوال عقل موثر است ولی یعلت وجود قند (فروکتوز) برای بیماران دیابتی مفید نیست.

از دوران باستان تا کنون کشاورزان از این ویژگی برای کاشت دیم استفاده می کرده اند. ولی بعلت حضورفراوان ریگهای روان بیابان در منطقه و غفلت ازتثبیت آنها، با هر طوفان یا باد شدید، مقدار زیادی از ماسه های روان به داخل چاله ها سرازیر می شود و هر سال قبل از کشت باید شن های روان با بیل و بصورت دستی به بالای چاله آورد ه شود که کاربسیارسختی است. در قدیم برای رفتن به چاله سمبک باید پیاده و با پای برهنه از ریگزارها عبور می کردند. با توجه به طبیعت خشن بیابان در تابستان، بیشتر شبها و در نور ماه حرکت میکرده اند و درهر سفرخصوصا مواقع آماده سازی چاله ها برای کشت، چند شبانه روز در چاله اقامت می نموده اند. در چاله ها محصولاتی چون هندوانه، خربزه، پنبه و گل آفتابگردان کشت می شده است، اما بهترین محصولی که خوب جواب داده و بیشترین سطح تولید را داشته، هندوانه است.

برای آماده سازی چاله ابتدا باید ریگهای نا خوانده از چاله خارج شوند. ریگهای روان در اثر توفان های متعدد کویر، براحتی چاله ها را انباشته مینمایند.  با حمل ریگها به بالای حصار ماسه ای چاله،  آماده کردن چاله برای کشت شروع می شود. پس ازاستحصال زمین وفراهم شدن شرایط مساعد ، ابتدا گودالی استوانه ای به قطر۴۰ سانت تا نیم متر و به عمق یک تا یک و نیم متر حفرمیشود تا حدی که منفذهای نفوذ آب یا به تعبیری چشمه های میلیمتری به درون گودال جاری شود.  بعد از آن گودال های متوالی به فاصله حدودا یک متر از یکدیگرحفر میشود، بطوریکه خاک گودال بعدی گودال قبلی را پر می نماید، بدین ترتیب هم زمین آیش می شود، یعنی خاک از سطح به زیرزمین واز زیر زمین به سطح می آید، و هم خاک مرطوب و گل آلود زیر زمین به سطح زمین اورده می شود.  در اینصورت کاشت تخم هندوانه در خاک مرطوب محل گودال ها ، نیازی به آب یاری نخواهد داشت. حفر گودال ها به ترتیب گفته شده در چند ردیف و بسته به وسعت زمین چاله ایجاد می شود. بعضی از کشاورزان برای اینکه محصول بیشتر و بهتری بدست آورند در مرکز مربع هایی که از ایجاد گودال های پر شده، بوجود آمده ، گودال هایی حفر و داخل انها کود حیوانی میریزند و روی آن را با خاک می پو شانند. بدین ترتیب در تولید این محصول کود شیمیایی استفاده نمی شود ، و هندوانه بدست آمده خواص دارویی بسیاری هم دارد. ضمنا در حاشیه هر چاله گودالی به قطر نیم متر و عمق یک تا یک ونیم متر برای تامین آب آشامیدنی کشاورز حفر می شود وبا در پوش و پارچه پوشانده می شود تا از ورود خاشاک و نفوذ حیوانات به آن جلو گیری می شود. آب زلال و شیرین و قابل شرب پس از ته نشین شدن ماسه ها آماده نوشیدن و طبخ چای و غذا می باشد.

اکنون چاله برای کشت آماده است. چند روز بعد در خاک مرطوب داخل گودال ها  تخمه هندوانه کاشته می شود.  پس از کاشت و سبز شدن تخمه ها ، ریشه آنها بسهولت از میان خاک های نرم به طرف عمق زمین نفوذ کرده و با رسیدن به مخزن طبیعی آب زیر زمینی، در گرمای تابستان کویر، نیازی به آبیاری نخواهد بود.  کشاورزان هر از گاهی به چاله ها سرکشی می نمایند، برای وجین کردن بوته ها و هدایت آنها و مرتب کردنشان تا درهم نپیچند و در صورت بهم ریختگی در اثر باد، آنها را مرتب نمایند، وهمچنین خاشاک یا سفال گزاری زیر بوته ها، تا در اثر گرمای ماسه های داغ در طول روزهای گرم و آفتابی کویر، بوته ها نسوزند. مراقبت های پیاپی از چاله در مقابل حیوانات و جانوران موذی، بعمل می آید تا محصول اوایل تیرماه به دست آید. هندوانه‌های درشت چاله در مقایسه با هندوانه‌های کشت آبی معمولی و بومی منطقه ، پایین بودن میزان قند موجود در آن، وداشتن پوست ضخیم از ویژگیهای هندوانه چاله سنبک کویر آران و بیدگل است.

قبلی ۱ از ۱۱ بعدی