به طور کلی ژئوتوریسم به گردشگری مبتنی براشکال وفرایندهای زمین شناختی در چشم انداز طبیعت بی جان مربوط می شود که در آن ژئوسایتها در مرکز توجه قرار میگیرد. ژئوتوریسم این امکان را برای محققان و بهره‌برداران به وجود آورده‌است که بتوانند محیط را بهتر و کیفیت بازدید را ارتقاء دهند، بطوری که دخالت انسان در زمین منجر به نشان دادن برجستگی ویژه و تازه‌ای از طبیعت گردد. به عبارت دیگر پدیده های خاص ژئومورفولوژیکی که دارای جذابیت گردشگری بوده به عنوان یک جاذبه گردشگری به بازار گردشگری (تقاضای گردشگری) عرضه می شود و گردشگران علاقه مند برای بازدید از آن پدیده ها به مکان مربوطه سفر می کنند. آن مکان به عنوان یک محیط طبیعی دارای هویت فضایی ـ مکانی بوده و تبلوری از گردشگر (انسان) و محیط طبیعی(مکان گردشگری) محسوب می شود، به همین دلیل است که در برخی متون از ژئوتوریسم به عنوان "گردشگری جغرافیایی" نیز یاد می کنند.
دهستان جبل یکی از 18 دهستان شهرستان اصفهان می باشد که در فاصله85کیلومتری شمال شرق شهر اصفهان واقع شده است و 558کیلومتر مربع وسعت دارد و در 52درجه و 32 دقیقه تا 52 درجه و 61 دقیقه طول شرقی و32 درجه و 61 دقیقه تا 32 درجه و 81 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. ارتفاع اکثر مناطق آن بالای 1600متر بوده و دارای قلل متعددی می باشد که بلندترین آن کوه میل با ارتفاع 3030 بوده و دارای بیش از 8 قله با ارتفاع بیش از 2500 متر می باشد. بارندگی سالانه این دهستان با استفاده از آمار 12 ایستگاه سینوپتیک استان اصفهان و نرم افزار SPSS و رگرسیون گیری ،کمتر از 250میلیمتر برآورد شد.
از آنجائیکه دهستان جبل در موقعیتی قرار گرفته است که دارای(کوه، دشت، دره ها و آبکندهای مختلف و دامنه) می باشد، بنابراین از اشکال ژئومورفولوژی متنوعی نیز برخوردار می باشد. موقعیت زمین شناسی این دهستان به گونه ای است که در مناطق شمالی و کوهستانی دهستان از سنگ های آذرین و مناطق جنوبی آن از سازند های آهکی تشکیل شده و به تبع این وضعیت اشکال گوناگون مرتبط با سازندهای کربناتی و آذرین را سبب گشته است که در ادامه به ترتیب بدان ها اشاره خواهد شد.
کانیون
کانیون ها در واقع همان دره های کارستی بوده که دره های عمیق با دیواره هایی عمودی و پرشیب و بسیار طولانی می باشند. در دهستان جبل به خصوص در اطراف روستای مزرعه بالا شاهد کانیون ها و دره های عمیقی می باشیم.
لاپیه ها
معمولا حفره های کوچک و سطحی با ابعاد دسیمتری را لاپیه گویند. لاپیه های متعددی در گوشه و کنار دهستان وجود دارد.
چشمه های کارستیک
در دهستان جبل چشمه هایی کارستی متعددی وجود دارد که مهم ترین آن چشمه لاباریکی می باشد. که به دلیل تغییر ناچیز آن در طول سال های خشکسالی و ترسالی، می توان نتیجه گرفت که متصل به منابع مهم زیر زمینی می باشد.
کلیماتوریسم منطقه
تعیین ضریب راحتی روز
بر اساس روش ترجونگ ، برای تعیین ضریب راحتی روز ،در ماههای مختلف سال به این صورت عمل می شود که ضریب راحتی روز از میانگین حداکثر دمای روزانه به درجه فارنهایت و میانگین حداقل رطوبت نسبی روزانه به درصد استفاده می شود.
در دهستان جبل تنها در دو ماه فروردین و مهر آسایش روزانه وجود داشته و در ماههای اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد و شهریور هوای گرم و داغ بوده و شرایط نامساعد موجود است و در ماههای آبان، آذر، دی و بهمن و اسفند نیز شرایط نامساعد سرد و خنک موجود است.
تعیین ضریب راحتی شب
با توجه به شاخص ترجونگ ضریب راحتی شب از میانگین حداقل دمای روزانه به درجه فارنهایت و میانگین حداکثر رطوبت نسبی روزانه به درصد محاسبه می شود. که در دهستان جبل به لحاظ آسایش شبانه هیچ فصلی شرایط مساعد نداشته و دمای هوا همواره از سرد تا خنک در تغییر است.
نتیجه
همانطور که اشاره شد در حال حاضر صنعت توریسم بویژه ژئوتوریسم به عنوان یکی از موارد ویژه درآمدزا در اکثر کشور ها مطرح گشته است و همگی سعی بر آن دارند تا گوی سبقت را از دیگری بربایند. در این بین کشورهایی موفق خواهند بود که بتوانند به برنامه ریزی دقیق و همه جانبه این صنعت نوپا را در مسیر صحیح آن هدایت نمایند. بنابراین برنامه ریزی ژئوتوریسم بخصوص در مناطق دارای ظرفیت های بالای ژئوتوریستی از ضروری ترین موارد می باشد. در این میان دهستان جبل چنانکه مورد بررسی قرار گرفت از ظرفیت بالایی به لحاظ جاذبه های گردشگری به خصوص جاذبه های ژئوتوریسمی برخوردار می باشد که برنامه ریزی گردشگری در رابطه با آن بسیار مهم می باشد و شناخت ظرفیت ها و موهبت های طبیعی آن از همه مهم تر می نماید. با توجه به بررسی که به لحاظ شناخت آسایش محیطی یا اقلیم توریستی این دهستان صورت پذیرفت مشاهده گردید که این دهستان شرایط آسایش را در طول روز، در دو ماه اردیبهشت و مهر دارد و این فرصتی برای بهره گیری علاقه مندان از جاذبه های ژئوتوریسمی این دهستان و همچنین بهینه استفاده نمودن از فرصت های فراغتی روبرو با آن می باشد. گردشگران و مسئولین می بایست این موارد را مد نظر قرار دهند تا بتوانند از جذابیت های ژئوتوریسمی موجود در دهستان بهره برداری مناسب را بنمایند.
منابع
- رحیم پور، علی (1386) ژئوتوریسم سفری به عجایب زمین، نشریه ایرانا، ش 13، ص10
- نکویی صدری، بهرام (1388)، درآمدی بر ژئوتوریسم در ایران، انتشارات سمت.
- محمودی، فرج اله، (1381)، ژئومورفولوژی ساختمانی، پیام نور، چاپ پنجم.
- کریمی، جعفر و محمد هاشمی،( 1389)، پستهوحشی(بنه)وارزشزیستمحیطیآندردهستانجبل(بخشکوهپایه-استان اصفهان)، مجموعه مقالات پنجمین همایش ملی زمین شناسی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، اسفندماه.