بیابان لوت در جنوب شرقی ایران واقع شده است و در حدود 80000 کیلومتر مربع وسعت دارد. از شمال به کوه شاه، ارتفاعات جنوبی خوسف ( در جنوب بیرجند ) و کوه نای بند، و از مغرب به کوههای کرمان و از جنوب به جاده بم – زاهدان و از مشرق به کوههای سیستان و بلوچستان محدود است.
ب- ناهمواریها و دیگر عوارض طبیعی:
علاوه بر ارتفاعاتی که در حاشیه لوت قرار گرفته در داخل آن نیز تک کوههایی قرار دارد که ارتفاع آن قابل توجه است. مرتفع ترین کوههای اطراف، کوه کرمان است که در حدود 4000 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. ارتفاع تک کوههای داخلی از1270 تا 1730 متر است. به علت وجود کوههای مذکور در اطراف و همچنین وجود تک کوههایی در حواشی لوت منطقه ای که تحت عنوان لوت مورد بررسی قرار می گیرد خود از دو منطقه مشخص ناهمواری تشکیل شده است. یکی منطقه وسیع و بالنسبه هموار مرکزی که بیشتر به صورت دشت است و دیگر پایکوهها و برجستگیهای منفرد در حواشی لوت. چون حداکثر ارتفاع لوت در مجاور پایکوه است، لذا شیب زمین از اطراف دشت ( پایکوهها ) به سمت مرکز لوت می باشد. و از طرف آنجا که ارتفاع زمین در مجاور پایکوهها در همه جا یکسان نیست، لوت به شکل یک چاله نامتقارن در آمده است.
دشت لوت از لحاظ شکل ناهمواری و پراکندگی عوارض جغرافیایی می توان به سه قسمت ذیل تقسیم کرد:
1)لوت شمالی:
قسمت شمالی لوت، دشت بالنسبه مرتفع وسیعی است که ارتفاع متوسط زمین در قسمت شمالی آن در حدود 1000 متر (بین رود شور و بصیران) و در قسمت جنوبی آن بیش از 500 متر است، این دشت ریگی و شنی است و حد جنوبی آن را بریدگیهای نا منظم لبه دشت مشرف به چاله رود شور بیرجند تشکیل می دهد. سطح وسیعی از لوت شمالی را تک کوهها و تپه های پراکنده رسوبی و آتشفشانی پوشانیده است. توده های ماسه ای در این منطقه به صورت پراکنده و به مقدار کم وجود دارد که ارتفاع آن اغلب بین 20 تا 40 سانتیمتر است.
2)لوت مرکزی:
قسمت مرکزی لوت، وسیعترین و همچنین قسمت دشت لوت است. حد جنوبی لوت مرکزی خطی است که آبادی کشیت را که در مغرب لوت واقع شده است به آبادی گرگ که در مشرق لوت قرار گرفته، وصل می کند. لوت مرکزی مشخص ترین واحد جفرافیایی است که در آن نمونه های کامل انواع مختلف عوارض بیابانی دیده می شود، از آنجمله است:
– دشتهای بالنسبه مرتفع پایکوه در حاشیه شرقی و غربی که از لحاظ پوشش گیاهی نسبتاً غنی است.
– کلوتها kalut در حاشیه شرقی: در فاصله 40 کیلومتری شرق و شمال شرقی شهداد، ناهمواریهای خاصی به نام کلوت وجود دارد. این کلوت ها شیارهای طولی عمیقی است که به صورت رشته دالانهای تقریباً موازی دذر جهت شمال غربی- جنوب شرقی، قسمتی از حاشیه شمال شرقی دشت لوت را در سطحی به عرض متوسط80 کیلومتر و طول متوسط 145 کیلومتر در برگرفته است.
در تشکیل این عارضه طبیعی که از لحاظ شکل ناهمواری در نوع خود در دنیا بی نطیر است، عامل فرسایشی آبی و بادی شدیدی دخالت داشته است. پست ترین نقطه دشت لوت در مشرق معدن نمک(گود نمک) در داخل کلوتها واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا 187 متر است.
– تپه ها وتوده های ماسه ای مشرق لوت مرکزی که به آنها حتی کوههای ماسه ای می توان گفت جهت شمالی- جنوبی دارد و سطح قابل توجهی از لوت را به عرض متوسط 52 کیلومتر و طول متوسط 162.5 کیلومتر پوشانیده است. قسمت اعظم این ماسه های شرقی لوت که ساکنین حواشی لوت به آنها ریگ می گویند پوشش گیاهی داردولی غربی آن بکلی فاقد گیاه است.
– دشت بالنسبه صاف شنی و ریگی (هاماداهای) مرکزی که در بین توده های ماسه ای، در مشرق و کلوتها در مغرب کویر لوت واقع شده است. مرز جنوبی آن را چاله انتهایی شور گز هامون تشکیل می دهد. ادامه این دشت در جنوب کلوتها و حوزه انتهایی شور گز هامون، در سطح وسیعی پوشیده از رشته های موازی ماسه است. در این دشت نسبتاً صاف مرکزی، تنها یک عارضه کاملاً مشخص وجود دارد و آن ارتفاعات آتشفشانی ملک محمد است. ارتفاع دشت از سطح دریا در جنوب کوه ملک محمد 446 متر و در شمال چاله شور گز هامون که نسبت به کوه ملک محمد جنوبی تر و در جنوب شرقی کلوتها واقع شده 270 متر است. قسمت اعظم دشت مذکور در سطحهای وسیع بکلی گیاه ندارد.
– چاله های انتهایی و کویری مسیلها و رود های حوزه آبگیر دشت لوت که در سطح آنها گیاه بندرت دیده می شود.
3)لوت جنوبی:
قسمت جنوبی لوت، که به آن لوت زنگی احمد هم گفته می شود، دشت وسیعی است که مرز شمالی آن خطی است که آبادی کرک در مشرق لوت را به آبادی کشیت در مغرب لو ت وصل می کند و حد جنوبی آن ارتفاعات آذر بین شمال بم و شاهراه بم – زاهدان است. این قسمت از لوت از دشتهای هموار تشکیل شده است و فقط در شمال شرقی روستا یا واحه شاهرخ آباد که تقریباً در 40 کیلومتری شمال فهرج در داخل لوت واقع شده، چند چاله یا دق دیده می شود. مسیلهای زیادی از جنوب و جنوب شرقی و مشرق لوت جنوبی وارد این قسمت از لوت ( لوت زنگی احمد) می شود.
پوشش گیاهی در لوت جنوبی کاملاً جلب توجه می کند: اگر دو حاشیه شرقی و غربی لوت مرکزی زا نادیده بگیریم، لوت جنوبی پر گیاه ترین قسمت چاله لوت است و پوشش گیاهی بیشتر در قسمتهای شمالی و مرکزی و غربی جنوب غربی متمرکز است. اما قسمت جنوب شرقی و جنوبی آن از لحاظ پوشش گیاهی فقیر و حتی سطحهای وسیعی بکلی فاقد گیاه است. در ین قسمت یعنی جنوب شرقی و جنوبی که تقریباً همه جا هامادا است گیاه تک تک در مسیلهای آن دیده می شود. در جنوب لوت جنوبی، دشت بم و نرماشیر واقع شده که قسمتی از چاله لو ت را تشکیل می دهد. این دشت از جنوب به ارتفاعات آذرین جبال بارز، شاهسواران و بزمان محدود است. سطح این دشت را ماسه های روان و تپه های ماسه ای تثبیت شده بطور پراکنده پوشانیده است. این قسمت از چاله لوت را که از مناطق کشاورزی و مسکونی مهم حو اشی لوت بشمار می رود از لحاظ پوشش گیاهی بویژه درختهای جنگلی ( کهور ) نسبت به سایر قسمتهای چاله لوت غنی است.
نظرات بسته شده است.