کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس، تهران
این کلیسا درتهران،خیابان شهید مصطفی خمینی، چهارراه مولوی، بازار حضرتی، کوچه ارامنه واقع است که در سال 1808 میلادی توسط ده تن از شیشه برانی که به "جام بر" معروف بوده و جهت انجام آئینه کاریهای کاخ گلستان در دوره قاجار به تهران آمده بودند و سپس نیز همانجا ساکن شدند، بنا شده است. قبر دو تن از شیشه بران مذکور در حیاط کلیسا بر جای مانده است. بنای این کلیسا که اولین کلیسای ارامنه تهران محسوب میشود از نظر معماری شباهت زیادی به کلیساهای ارامنه جلفای اصفهان دارد.وسعت محوطه کلیسا که خیلی کوچکتر از مساحت اولیه آن است به انضمام حیاط و اتاقها مجموعا 350 متر مربع و مساحت بنای کلیسای 50 مترمربع است.
مصالح بکار رفته در بنای این کلیسا خشت و آجر،بام کلیسا از کاهگل،درها و پنجره ها همگی از چوب است. کلیسا دارای پلان مستطیلی با سمت شرق به غرب است که در دو سوی محراب آن که در سمت شرق کلیسا قرار دارد دو اطاقک مستطیلی شکل بنا شده است. سقف بنا که از خارج مسطح است از داخل توسط چهار قوس اصلی به دیوارهای محراب و دو ستون متکی است.در مرکز سقف و منتهی الیه قوسها گنبد بسیار کوچکی با چند نورگیرقرا ر دارد. این بنا دارای دو ورودی در کنار هم در سمت جنوبی کلیسا است و با توجه به اینکه سطح کلیسا از سطح حیاط پائین تر است لذا جلوی هر یک از ورودیها یک پله به وجود آمده است. ورودیها به درون ایوانی ستوندار باز میشود که خود این تالار نیز یک پله از سطح حیاط پائین تر است. طبق روایتی تمامی سطح دیوارهای داخل کلیسا با نقاشیهای آب رنگ اثر نقاش معروف ارمنی هوناتان، که از او آثار بسیاری در نخجوان و نقاط مختلف ارمنستان بر جای مانده است،تزیین شده است که متاسفانه طی مرمتهای متناوب زیر لایه ای از گچ پوشیده شده بود.
در عملیات ترمیمی سال 1970 میلادی این کلیسا قسمتی از نقاشیها به صورت سالم و دست نخورده از زیر گچکاریها نمایان و مرمت گردید. این کلیسا در سال 1382 توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت گردیده و در حال حاضر فعال میباشد. در حیاط و محوطه اطراف کلیسا قبرستان ارامنه و دیگر جماعات مسیحی مقیم ایران بوده است که تعداد کمی از سنگ قبرهای متعلق به آنان برجای مانده و تعدادی دیگر از سنگ قبرها در زمان مرمت کلیسا در داخل و خارج دیوارهای آن تعبیه شده اند. در صحن کلیسا مقبره آلکساندر شاهزاده گرجی قرار دارد که جهت باز پس گرفتن پادشاهی خود همراه با عباس میرزا عایه قوای روس به جنگ پرداخت. دیگر مقبره چارلز اسکات فرزند دوم والتر اسکات نویسنده و ادیب انگلیسی است. همچنین مقبره دکتر داوید مگردیچیان داویانس معروف به حکیم داوود خان از ارامنه ایران به چشم میخورد. وی پزشک مخصوص دربار قاجار بوده و در زمان امیرکبیر و هنگامی که وی مدرسه دارالفنون را بنا کرد جهت استخدام چند معلم به اطریش اعزام گردید. از دیگر قبرهای قابل ذکر قبر چارلز الیسون وزیر مختار انگلستان (1860-1872)، لیندسی افسر انگلیسی در سال 1812 است که برای آموزش ارتش به ایران آمده بود و قبر زاتی اتریشی مهندس نظام و معلم ریاضیات مدرسه دارلفنون را می توان نام برد.