کویر مسیله

نام انگلیسی :  masileh playa    

نام فارسی :  کویر مسیله 

کویر مسیله در موقعیت جغرافیایی N3422 تا N3506 و E5110 تا E5152 در بین استانهای قم و اصفهان واقع است.  وسعت کویر مسیله بیش ازده هزار هکتار می باشد ودرحال حاضر قسمتهای عمده آن پوشیده ازدرختان گز وتاغ می باشد ودرحقیقت یکی ازمراکز کویری جنگلی ایران محسوب می شوند بدلیل ارتفاع پایین دشت مذکور ( حدود 800 متر ازسطح دریا) ازسایر نقاط اطراف شیب ملایم دشتها وارتفاعات شهرقم واراضی شمالی دشت مذکور به طرف دشت می باشد همچنین دریاچه نمک و کویر مسیله مصب دو رودخانه مهم مرکزی ایران یعنی رودخانه قمرود ( اناربار) ورودخانه قره چای می باشد.درروزگار نه چندان دور حدود 50 سال پیش دشت مذکور دارای یکی ازبهترین مراتع استپی ودشتی بوده به گونه ای که محل چرای اسبهای دولتی درآن زمان بوده ونیز رمه های بزرگ گوسفند وشتر دردشت مذکور به چرا پرداخته اند علاوه برمراتع خوب درسالهای گذشته دشت مسیله یکی ازبزرگترین تولید کنندگان غلات (گندم ، جو و…) دربخش مرکزی ایران بوده است.

ازنظر زیستگاهی دشت مسیله ازقدیم الایام زیستگاه آهو وجبیر وگوره خر آسیایی وایرانی بوده است اما درحال حاضر به علت شکار بی رویه ازبین رفتن زیستگاه ها ، تعداد اینگونه حیوانات بسیار کم ونادر است اما قابلیت زیستگاهی منطقه جهت حیوانات ذکر شده همچنان به قوت خود باقی است. منطقه کویر مسیله می تواند زیستگاه مناسبی برای هوبره که ازپرندگان حمایت شده وکمیاب است ( خصوصا" درفصل زمستان) باشد ودرفصل پائیز وزمستان درآبگیرهای دشت انواع پرندگان مهاجر ازقبیل انواع مرغابی وحشی ، اردک ، غاز، فلامینگو ، بازهای شکاری وباقرقره و… دیده می شود درسال گذشته یک گله هفت تایی گورخر ایرانی درکنار دریاچه حوض سلطان مشاهده شده است. وهمچنین مار، روباه وخرگوش نیز درمنطقه وجود دارد. مسیله وکویر قم دوزیسگاه استان وبخشی ازپارک ملی کویر است که مورد حفاظت قرار می گیرد وجود گونه های نادر جانوری نظیر هوبره ، آهو، امکان زیست جانوری مانند یوزپلنگ به اهمیت حفاظت وحراست این منطقه می افزاید افزون براینکه زیستگاههای زیبای موجود دراستان وجود سگ آبی ، انواع پرندگان ومهاجرت انواع غازها، اردکها وپرندگان به اطراف دریاچه حوض سلطان ودریاچه نمک وآشیانه سازی دراطراف مسیل رود قم درنمای زیست بومهای استان بسیار موثر است.

نقاط دیدنی کویر مسیله  آفتاب

 راه‌هاى ارتباطى تهران به قم: راه شوسهٔ کنونى تهران – قم در سال ۱۸۸۳ میلادى توسط اتابک ساخته شد و انگیزهٔ پى‌ریزى آن پیدایش دریاچهٔ حوض سلطان بود. در مسیر این راه ارتباطى، پل‌هاى تاریخى و کاروان‌سراهایى قرار داشت که به مرور زمان یا تخریب شد یا به کلى از میان رفتند. از قم‌رود به سوى شمال شرقى و به موازات درهٔ قم‌رود، «پل دلاک» قرار داشت که پس از اتصال قم‌رود به قره‌چاى ایجاد شد و منزل اول نیز به نام پل‌ دلاک بود. این پل ۱۶ دهنه داشت که چند دهنه آن ویران شده است. بناى پل از آجر و مربوط به دورهٔ‌ صفویه است و براى برقرارى ارتباط میان قم و مشهد ساخته شده بود. یک راه قدیمى از پل دلاک به طور مستقیم از حاشیهٔ غربى مسیله به سوى ورامین و گرمسار مى‌رود. نام پل برگرفته از اسم یکى از شخصیت‌هاى دورهٔ صفوى است. در شمال این پل، دو ساختمان ویرانه قرار دارد که سابقاً اقامتگاه کاروا‌ن‌ها بود، اوّلى از خشت و گل و شبیه به کاروان‌سراست و دومى از آجر بنا شده و مانند قلعه است. از پل دلاک به سمت شمال، یک راه ارتباطى از بلندى‌هاى باقرآباد مى‌‌گذشت و با عبور از میان چال سلطان، به منزل دوم که کاروان‌سراى حوض نام داشت مى‌رسید. کاروان‌سراى حوض، قلعه‌اى محکم دارد و از آجر بنا شده و در زمان گذشته چند رشته قنات و آب‌‌انبار بزرگ آن را پر مى‌کرد. کاروان‌سراى حوض چندین بار تعمیر شده و هم اینک مسکونى است.

کاروان‌سراى دیر: در مسیر راه تهران به قم، پس از حسن‌آباد، راهى به سمت چپ جدا مى‌شود که به بند على‌‌خان و ورامین مى‌رود. این راه در جهت شمال غربى به جنوب شرقى و در شمال رودشور قرار دارد.

۱۲ کیلومتر پیش از بند على‌خان راهى دیگر از جنوب به شمال آن را قطع مى‌کند. اگر راه را به سوى جنوب دنبال کنیم به کاروان‌سراى دیر مى‌رسیم و امتداد آن به طرف شمال از طریق دولت‌آباد به ورامین مى رسد؛ این همان راه قدیمى ساسانى است که اصفهان را به رى وصل مى‌کرد.

کاروان‌سراى کنونى دیر روى ویرانه‌هاى دیرالجص یا دیر گجین یا دیر کردشیر که در تاریخ معروف است، ساخته شده است، ظاهر ساختمان قدیمى به نظر نمى‌رسد. در کناره‌هاى دروازه ورودى کاروان‌سرا، دو برج دو طبقه قرار دارد. داخل این بنا، حیاطى بزرگ است با اتاق‌هاى کوچک که یک در دارد و بدون پنجره است؛ اتاق‌ها روى سکویى قرار دارند، جرزهاى آن آجرى و سقف آن‌ها ضربى است. وسط بدنه‌ها در سه سمت حیاط ایوان‌هایى بزرگ شبیه ایوان‌هاى داخل مسجد قرار دارد که معلوم نیست به چه منظور ساخته شده‌‌اند.

کاروان‌سراى حوض: این کاروان‌سرا از اقامت‌گاه‌هاى بین راهى مسیر تهران – قم محسوب مى‌شد که علاوه بر کاروان‌سرا، قلعهٔ محکمى نیز در آنجا قرار داشت. در شمال کاروان‌سرا، بقایاى قلعه دیگرى که از گل ساخته شده است، وجود دارد.

مجموعهٔ کاروان‌سرا، قلعهٔ اربابى و قلعهٔ روستایى به نام حوض، درگذشته به دلیل آمد و شد زیاد بین تهران – قم و اصفهان از رونق بسیار برخوردار بود. امروزه کاروان‌سرا و قلعهٔ حوض به علت اینکه در محل خروج از مسیر راه اصلى قرار دارد، کارکرد سابق خود را از دست داده است.

کاروان‌سراى پل دلاک: این کاروان‌سرا نزدیک پلى که روى رودخانه قره‌چاى در محل اتصال آن به قم‌رود ساخته شده است قرار دارد، از جندق به سوى شمال در ۳۵ کیلومترى منطقه، نخستین‌ کاروان‌سرا دیده مى‌شود که خرابه‌هاى آب‌انبار آن هنوز باقى است.

راه‌هاى قدیمى و پل‌ها: راه‌ها و پل‌هاى قدیمى این منطقه، عموماً از سه دورهٔ تاریخى بر جاى مانده‌اند. هر چند که بیش‌تر این راه‌‌ها در دوره‌هاى بعدى روى همان مسیرهاى قبلى بازسازى و مرمت شده‌اند، اما هنوز شواهد و نشانه‌‌هاى بارز این راه‌ها بر جاى مانده است.
قدیمى‌ترین نشانه‌هاى برجاى مانده از راه‌هاى گذشته، راه‌ها و پل‌هاى متعلق به دورهٔ ساسانى است. این‌ها، راه‌هایى بوده‌اند که اصفهان را به رى وصل مى‌کردند.

از بقایاى راه ساسانى بر جاى مانده در این ناحیه، راهى است که از جنوب حوض سلطان – بین دلاک و محمدآباد کاج – مى‌گذشته است. این راه، با پلى که روى رودخانهٔ‌ مسیله در دورهٔ ساسانى ساخته شده بود، از راه‌هاى مهم ارتباطى میان رى و اصفهان محسوب مى‌شد. بقایاى پل مزبور که به پل شکسته معروف است در نزدیکى روستاى کاج هنوز باقى است. ادامه این راه در شمال، از سنگ ساخته شده و به نام سد معروف است و از زمین‌هاى اطراف، دو تا سه متر بلندتر است و ظاهراً سنگ‌فرش بوده است.

پل دلاک نیز که روى رودخانه قره‌چاى بنا شده، داراى ۱۶ دهانه است و بقایاى آن هنوز در این محل پابرجاست. بناى این پل را به دورهٔ صفوى نسبت مى‌دهند که گویا عمدتاً براى برقرارى ارتباط میان قم و مشهد ساخته شد.

یک راه قدیمى دیگر که در شمال سیاه کوه هنوز نشانه‌هاى آن بر جا است، سنگ‌فرشى گسترده است به عرض ۶ تا ۱۰ متر که در زمان خود، از خطوط ارتباطى مهم میان اصفهان و سواحل دریاى مازندران بوده است و آن را به دورهٔ صفوى یا اوایل قاجار نسبت مى‌دهند.