| موقعیت مکانی گردشگری آذرین ماکو
Maku Volcanic GeoTourism |
.gif) |
مسیر گردشگری آذرین ماکو
گردشگری آذرین نوعی از گردشگری در طبیعت است که بر پایه ژئوتوریسم آذرین و اشکال و احجام مختلف ایجاد شده است، که در اثر خروج گدازه‌های آتشفشانی تمرکز پیدا کرده است. شهرستان ماکو به دلیل دارا بودن جذابیت‌های مختلف مرتبط با این مقوله دارای پتانسیل فراوان برای گردشگری آذرین است. مسیر گردشگری آذرین ماکو که در این مقاله به آن پرداخته‌شده در مدت زمان یک روز قابل بازدید است. طول مسیر در حدود ۱۲۰ کیلومتر است و مبدا آن شهر ماکو خواهد بود.
دره بازالت‌های منشوری بدولی، ماکو
دره بازالتی ایلانلار دره سی در موقعیت جغرافیایی N 39 21 E 44 15 در ۲۵ کیلومتری شهرستان ماکو و در مسیر روستای آواجیق قرار دارد. این دره به دره مارها نیز شناخته می‌شود و در ۳ کیلومتری روستای بدولی شهرستان ماکو و به موازات جاده آواجیق امتداد دارد. طول دره در حدود ۳ کیلومتر است و جهت آن شرقی غربی است که در انتهای غربی دره به مزارع روستای بدولی منتهی می‌گردد. رودخانه زنگمار در کف دره از ارتفاعات کوه آرارات در ترکیه سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از میان دره و روستاهای مختلف در مسیر خود، نهایتا به سد بارون می‌ریزد.
ورودی دره در کنار جاده واقع شده است و برای ورود به آن باید شیب ابتدای دره که به قیرمیزی لیخ شهرت دارد را به پایین بروید تا وارد دره شوید. توجه داشته باشید که به دلیل ارتفاع زیاد دیواره‌ها سایه به‌سرعت بر دره چیره می‌شود و از این رو در زمان سنجی خود برای عکاسی به این نکته مهم توجه داشته باشید و زمان مناسب را برای عکاسی انتخاب کنید. دره بدولی دارای شیبی ملایم است و برای عبور از آن به حدود ۲ ساعت زمان نیاز خواهید داشت. دیواره‌های بازالتی دره بسیار ریزشی هستند و از این رو باید جوانب ایمنی و احتیاط و حفظ فاصله مناسب از دیواره‌ها در حین عبور از دره را مورد توجه قرار داد.
در میانه این دره چشمه آبی از میان دیواره‌های بازالتی دره به بیرون می‌جوشد. این چشمه به نام چشمه خاتون و یا خاتون بولاغی شهرت دارد. در ادامه مسیر دره به پیچ نعل اسبی دره که دارای شاخص‌ترین مناظر دره است خواهید رسید. بعد از این پیچ، دره عریض‌تر می‌گردد، دیواره‌های دره ارتفاع کمتری پیدا می‌کنند و پوشش گیاهی بیشتر خودنمایی میکند. ادامه مسیر دره به آبشار دره بدولی منتهی می‌گردد. آبشار ارتفاعی در حدود ۷ متر دارد و مناظر زیبایی در کنار دیواره‌های بازالتی ایجاد کرده است.
ستون‌های بازالتی
ستون‌های منشوری بازالتی ماکو یکی از نمونه‌های کم نظیر جهان است که حاصل انجماد گدازه‌های آتشفشانی در دوره سوم زمین شناسی است. انقباض ناشی از انجماد گدازه و با فاصله زاویه ای ۱۲۰ درجه از یکدیگر اثر می‌کنند.در نتیجه تاثیر این نیروها، توده آذرین در جهت قایم به ستون‌های شش گوش مستقیم تبدیل می‌گردد. معمولا ردیف منشورهای پایین‌تر، منظم‌تر از ردیف منشورهای بالایی گدازه است.
هنگامی که جریان گدازه بازالتی از دهانه آتشفشان خارج می‌شود، شروع به سرد شدن میکند. در حین سرد شدن و مبدل گشتن به یک لایه سنگ بازالتی، ممکن است در ضخامت آن درزه‌هایی (شکستگی با منشا طبیعی) بوجود آیند که توده‌ای از سنگ را به شکل ستون با مقطع ۳، ۵، ۶ یا ۷ ضلعی در بر بگیرند. شبکه‌ای از این درزه‌ها لایه سنگ بازالت را به مجموعه‌ای از ستون‌های منشوری مبدل میکند که در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و به‌وسیله درزه‌های منظم احاطه شده اند. دلیل تشکیل چنین سیستمی از درزه تا حدودی پیچیده است. پیدایش فرم ابتدایی آنها به زمان سرد شدن گدازه بازالتی بر می‌گردد. با ادامه سرد شدن و انجماد گدازه، بر اثر انقباض بیشتر، این مجموعه درزه که بر روی سطح گدازه تشکیل شده بودند، به داخل گدازه که حالا دیگر لایه سنگ بازالتی است، توسعه یافته و سه بعدی می‌گردد (در بعد عمق هم توسعه می‌یابد).
الیاف بازالت با وجود مشابهت بسیار با الیاف شیشه و حتی مشابهت فرآیند تولیدی، ویژگی‌های مقاومتی بهتری نسبت به آن دارد. الیاف بازالت بر خلاف الیاف شیشه در مقابل قلیایی‌ها، مواد اسیدی و نمکی بسیار مقاوم است و به همین خاطر در بتن، پل‌ها و سازه‌های دریایی کاربرد وسیعی دارد.
بهترین زمان بازدید از دره بدولی اوخر بهار تا اوایل پاییز است. منشورهای بازالتی منطقه آزاد ماکو در ۲۵ کیلومتر ماکو در کنار جاده ماکو به چالدران قرار گرفته است.
رودخانه زنگمار ماکو
رودخانه زنگمار ماکو سرچشمه گرفته از کوه‌های مرزی ترکیه و ایران که از شهر ماکو می‌گذرد و در ادامه در شهرستان پلدشت به رود ارس می‌پیوندد. وجه تسمیه این رود از ترکیب واژه زنگ به معنای سیاه و مار است و دلیل آن بستر سیاه سنگهای بازالتی است که این رود را شبیه به ماری سیاه رنگ کرده که از میان دره‌های ژرف منطقه با پیچ و خم فراوان عبور میکند. رودخانه زنگمار از مهمترین عوامل موثر بر اقلیم منطقه ماکو به حساب می‌آید، این رودخانه از کوه‌های جنوبی دهستان بیه جیک سرچشمه گرفته و پس از طی مسیری طولانی و گذر از دره ژرف و زیبای میان کوه قره داغ، بسوی شمال حرکت کرده و در نزدیکی روستای قلعه جوق به رودخانه قره سو می‌پیوندند و بسوی ماکو، پلدشت، شمال آذربایجان و در نهایت رودخانه ارس حرکت میکند.
گدازه‌های طنابی، ماکو
حرکت روانه‌های گدازه‌ای بر روی دامنه‌ها و سرد شدن آنها در حین حرکت، پدیده‌های زمین شناسی را ایجاد میکند که شبیه دسته‌های به هم پیچیده طناب است و به همین دلیل به آنها گدازه‌های طنابی یا ریسمانی می‌گویند. گدازه‌های طنابی نشان دهنده مسیر و شکل حرکت گدازه‌های آتشفشانی هستند. طرز قرارگیری این اشکال به گونهای است که جهت حرکت روان گداخته را به خوبی نشان میدهد. این گدازه‌ها یکی از اشکال خروجی حاصل از فعالیت آتشفشان آرارات در زمان کواترنری است، همچنین بخشی از آنها از شکافهای سطح زمین خارج شده اند.
گدازه‌های طنابی دارای ترکیب بازالتی هستند و به دلیل مقدار کم سیلیس موجود در ترکیب‌شان، گرانروی کمی دارند.
گرانروی کم گدازه سبب پوشانده شدن گستره وسیعی از سطح زمین با گدازۀ داغ می‌شود. شکل طنابی نتیجه سرد و سخت شدن لایه زیرین و گرم و متحرک بودن لایه رویی گدازه است.
گدازه‌های آتشفشان آرارات یا آغری داغی و آرارات کوچک از کوه‌های آرارات به دامنه های پایین دست تا دره ماکو و شهر پلدشت و نزدیکیهای سد ارس سرازیر شده است. این گدازه‌ها در مسیر آواجیق به کشمش تپه نیز قابل مشاهده است.
آتشفشان‌های خاموش آرارات (آغری داغی)
کوه آرارات در شمال شرقی ترکیه، در مرز ایران و جمهوری نخجوان و ارمنستان قرار دارد. این کوه دارای دو قله آتشفشانی است که آرارات بزرگ با ۵۱۳۷ متر ارتفاع و دیگری آرارات کوچک با ۳۸۹۶ متر ارتفاع است.قله‌های آرارات با نام‌های دیگری نیز در بین اقوام و ملیت‌های پیرامون آن شناخته می‌شود. در زبان ارمنی ماسیس، به ترکی آگری داغی و به کردی چی یای آگیری نیز نامیده می‌شود. قله آرارات بلندترین قله کشور ترکیه است.
این کوه تا ژانویه سال ۱۹۳۲ میلادی بخشی از سرزمین‌های ایران محسوب می‌شد. در تاریخ ۲۳ ژانویه ۱۹۳۲، اولین پیمان قطعی مرزی، میان ترکیه و ایران در شهر تهران امضا شد. به موجب پیمان مذکور، این کوه به عنوان بخشی از سرزمین ترکیه به رسمیت شناخته‌شد و دولت ترکیه نیز از بخشی از مناطق مورد ادعا چشم پوشی کرد. در پیمان سعدآباد نیز، حاکمیت ترکیه بر این کوه مجدداً به رسمیت شناخته‌شد.
قله‌های آرارات سرچشمه رودخانه‌های دجله و ارس و محصور به دریای خزر، دریای سیاه و دریای مدیترانه است، نزدیکی قلل آتشفشانی آرارات به مرز ایران و بخصوص شهرستان ماکو باعث شده که مناظر زیبایی در جای جای این منطقه از ابهت و زیبایی این قلل آتشفشانی ایجاد شود. از آنجا که پیدایش بازالت های مختلف در اطراف ماکو در اثر خروج گدازه های آتشفشانی قلل آرارات و حرکت آنها به مناطق پایین دست ماکو ایجاد شده است، جلوه‌ها و ابهت این قلل در شکل گیری توریسم آذرین در این منطقه نقش اساسی ایفا میکند.قله‌های آرارت از مناطق مختلف شهرستان ماکو به راحتی قابل مشاهده است.
