گلفشان قارنیاق

نام انگلیسی:  Gharniagh mud vocano      نام فارسی :  گلفشان قارنیاق

گل فشان قارنیارق معروف به قارنیارق در 18 کیلومتری شمال غرب شهرستان آق قلا و درحاشیه شرقی روستای سقرتپه در موقعیت جغرافیایی N370701 E542351 قرار دارد. گل فشان قار نیارق به شکل یک برجستگی حلقوی ( مخروط گل فشان ) به قطر بیرونی حداکثر700 متر است و یک فروافتادگی در داخل این حلقه به عمق تقریبی10-15 متر وجود دارد که دریاچه  گل فشان را در گذشته تشکیل می داده است.

در شمال آق قلا ودر شرق گمیشان این گل فشان فعال از دور به صورت یک تپه بزرگ و دوار بنظر می آید اما وقتی که بر روی آن قرار می گیری تپه های متعدد که در وسط آن گودال های متعدد دارد این تپه ها بر اثر گل فشان ها ی گذشته ایجاد شده  اما در مناطق گود تر هنوز هم خروج مواد گل آلود و آب در حال انجام است وبه صورت باریکه هایی از جریان آب و گاز متان ونمک در حال خروج است در فصول بارندگی در یاچه مانند بنظر میرسد در فصل ها ی گرم آب های تبخیر شده و نمک سفید در روی زمین قرار میگیرد ،برای آزمایش خواص این مواد کافی است فندک و کبریت را روی گل ها بکشید . سوختن و آتش گرفتن گل ها را می توان مشاهده کرد این منطقه در فصل بهار در بالای تپه از انواع گل و گیاه پوشیده می شود ودر شمال آن قسمتی از دیوار اسکندر (دیوار دفاعی شهر جرجان قدیم )قرار دارد اهالی محلی و شهر گمیشان بیشتر روزهای تعطیل را در آنجا می گذرانند.

قارنیاریق تپه در زبان ترکمنى به معناى تپه شکم پاره است و این مفهوم با ویژگی هاى آن هم خوانى دارد.این گل فشان در فاصله 29 کیلومترى شمال خاورى گمیشان و در 12 کیلومتری شمال غربی آق قلا وکیلومتر هفت جاده "قلعه جیق" با قطر خارجی 700 متر دارای یک فرو افتادگی در داخل به عمق تقریبی پنج تا 10 متر بوده و در مرکز این چاله یک تپه مخروطی شکل که در راس آن چاله ای قرار داشته، دهانه گل فشان متروکه ای را نشان می دهد.

وسعت آن بسیار زیاد و بیش از 500 متر مربع مى باشد. از نظر ریخت شناسى شامل یک حلقه خارجى)بخش قدیمى تر( و یک بخش داخلى )مخروط جوان تر(مى باشد که بین آن ها به وسیله آب پرشده است. با توجه به ابعاد بزرگ و فرسایش پیشرفته در نهشته هاى دیواره مخروط این گل فشان مى توان سن بیشترى را نسبت به گل فشان نفتلیجه براى آن در نظر گرفت. به دلیل باتلاقى بودن زمین امکان بررسى بخش داخلى مخروط وجود نداشته و نمى توان درمورد چگونگى فعالیت و فوران مواد اظهار نظر نمود ولى به نظر مى رسد فعالیت زیادى نداشته باشد. نکته قابل توجه این است که این گل فشان با گل فشان هاى نفتلیجه وگل فشان اخیر در دریاى خزر در یک فاصله تقریبى 50 کیلومترى در یک راستا قرار دارند. این نکته تا حدودى تأیید کننده رویداد این پدیده بر روى و یا در راستاى ساختمان هاى تکتونیکى خطى نظیرتاقدیس ها یاگسله ها بوده و ارتباط نزدیک آن را با این ساخت ها نشان مى دهد.چنان چه گفته شد همخوانى محل رویداد گل فشان ها با ساختمان هاى تکتونیکى امرى شناخته شده بوده و موارد بسیارى از این همخوانى در حوضه هاى نفتى خزر دیده شده است.

قرارگیرى خطى گل فشان هاى قارنیاریق تپه، نفتلیجه و گل فشان دشت ترکمن خاور جنوب خاورى- باخترشمال باخترى را مى توان با ساختارهاى تکتونیکى زیرسطحى مربوط دانست. با استفاده از نقشه هاى زمین شناسى وجود چنین ساختارى را به طور مستقیم نمى توان دریافت ولى نحوه گسترش و ریخت شناسى نهشته هاى سطحى و راستاى قرارگیرى گل فشان هاى یاد شده تا حدودى مى تواند وجود این ساختار را درزیر نهشته ها نشان دهد.

گل فشان قارنیاریق تپه ابعاد به مراتب بزرگ ترى از نفتلیجه دارد. از نظر وضعیت فعالیت مى توان گل فشان دشت ترکمن را فعال تر از نفتلیجه دانست ضمن این که هم زمان با فعالیت آن فعالیت محدودترى نیز درنفتلیجه صورت گرفته است. آثار فعالیت جدیدى درگل فشان قارنیاریق تپه محسوس نیست. به این ترتیب با توجه به ابعاد، ترتیب قرارگیرى و وضعیت فعالیت شاید بتوان گفت کانون فعالیت و فوران مواد در ساختارزیرسطحى از گل فشان قارنیاریق تپه به سوى گل فشان جدید در دریا مهاجرت نموده است که دلیل آن رامى توان تغییر در نحوه عملکرد و راستاى نیروهاى تکتونیکى در عمق دانست.