سم مارهای دریایی به مراتب قویتر و کشنده تر از سموم افعی‌ها و کبراها می باشد . جدول شماره 5 قدرت کشندگی (LD50) و حد متوسط سم هر یک از مارهای ایران را نشان می دهد . این ارقام با توجه به بررسیهای نویسنده در طی بیش از سی سال اخیر روی بیش از یکصد و سی هزار مار سمی ایران استخراج شده است . متاسفانه آمار مدون و دقیقی از تلفات یا بطور کلی از حوادث مار گزیدگی در ایران وجود ندارد ، آنچه را که از مراکز مختلف درمانی و متفرقه جمع آوری کرده‌ام غالباً از نظر فنی ناقص و غیر قابل بررسی است . در بسیاری موارد مار گزنده ناشناخته بوده و یا مریض پس از درمان سر پایی و تزریق سرم مرخص شده است . بنابراین آماری که دارای پایه و اساس علمی باشد فعلا در اختیار نیست یا از آن اطلاعی ندارم . جدول شماره 10 آماری که از مارهای شناخته شده ایران بین سالهای 1339 تا 1370 و جدول شماره 11 ترکیب و تنوع مارهای ایران و جدول شماره 12 مقایسه جمع آوری جانوران را در یک دهه از مناطق مختلف کشور به وسیله انستیتو رازی نشان می دهد .
بیان دو نکته زیر تا حدی می تواند مورد توجه باشد . طی سالهای 1340 تا 1370 تحویل سرم ضد مار گزیدگی از طرف انستیتو رازی به سازمانهای بهداشتی کشور گاهی متجاوز از بیست و سه هزار آمپول در سال بوده است . بدون شک این رقم تماماً به مصرف درمان مار گزیدگی نرسیده است بلکه در اثر گسترش شبکه درمانی کشور و به خصوص اعزام کارشناس به نقاط دور افتاده مقداری از این سرمها به عنوان پیشگیری و احتیاط مورد استفاده بوده است . با توجه به جدولهای 10 تا 12 که تعداد مارهای سمی و نسبت آن را در سطح کشور و بخصوص جدول شماره 5 و 13 که در آن مقدار سم هر مار و قدرت کشندگی (LD50) سم را نشان می دهد احتمالاً به ترتیب موارد گزش مار جعفری ، افعی یا گرزه مار ، مار شاخدار و کفچه مار بیش از انواع دیگر است . اغلب معتقدند که گزش مار سمی باعث مرگ می شود در حالی که عملاً چنین نیست ،زیرا اصولاً مارها به دو منظور حمله می کنند : اول اینکه حمله و گزش را برای شکار تغذیه انجام می دهند که در این صورت قسمت بیشتر سم خود را به شکار تزریق می کنند ، تا پس از کشتن آن عمل بلع آسان گردد .
دوم اینکه از ترس و برای دفاع از خود عمل گزش را انجام می دهند که در این حالت فقط قسمتی از سم خود را تزریق می کند و ممکن است مصدوم از مرگ نجات پیدا کند . در نوع اول (که تقریبا 4/1 از مار گزیدگی‌ها از این نوع است) بیمار حالت سخت مسمومیت را نشان می دهد و در این مورد تاخیر در درمان غالباً موجب مرگ می شود . گاهی مرگ در اثر ترس است که حالت نامطلوبی دارد . ترس درجات مختلفی دارد و اغلب موجب می شود که حتی یک دقیقه بعد از گزش ، علائم مسمومیت ظاهر شود . در صورتی که در مسمومیت کلاسیک معمولاً ظهور نشانی‌های مسمومیت نیم ساعت تا یک ساعت بعد از گزش طول می کشد . افرادی که بیش از حد ترسیده باشند دچار سردی پوست و بعد سستی نبض و سرعت تنفس می شوند و در آنان درد در محل گزش خیلی زود ظاهر می شود که گاهی یک تزریق بی اثر مثلاً سرم فیزیولوژی تا حدی آلام مریض تسکین می یابد . بطور کلی ترس اثر مهمی در تلفات ناشی از مار گزیدگی دارد . آن دسته از افراد علاقمند و محقق و مسئول که می خواهند در آتیه با مطالعات ارزنده خود مسئله مار گزیدگی را در ایران دقیقا از نظر آماری مطالعه کنند توجه خواهند داشت که علاوه بر ثبت سوابق درمانی بیمار و مشاهدات بالینی و آزمایشگاهی که بایستی متکی بر تشخیص نوع مار و عوارض مسمومیت باشد ،موضوع واکنش‌های سرمی را مد نظر بگیرند . به عنوان مثال واکنش‌های سرم ضد مارگزیدگی در سنین مختلف بررسی شود و عوارض ناشی از تزریق سرمها در بیماران در مناطق مختلف جغرافیایی مشخص گردد . متاسفانه از این قبیل آمار هنوز در مورد گزش مارهای ایران تهیه نشده است .
نظرات بسته شده است.