آویشن

نام فارسی : آویشن نام علمی:  Thymus vulgaris نام انگلیسی: Thyme

گیاهی دارویی است از تیره نعنا که درختچه‌ای کوتاه و پر شاخه‌است که برگهای نازک و متقابل دارد .دارای گل‌هایی سفید و چتری و منفرد است. گونه‌های مختلفی از آن در کوهستان‌های ایران میروید که نام‌های گوناگونی دارد و در منطقه خوروبیابانک به اوشون معروف است. آویشن  یکی از شناخته شده‌ترین گیاهان دارویی از تیره نعنا است. آویشن درختچه‌ای کوتاه و پرشاخه است که برگهای نازک و متقابل دارد. دارای گل‌هایی سفید چتری و منفرد است.

جایگاه این گیاه در تاریخ
این گیاه در مصر باستان نقش عمده‌ای در مومیایی کردن اجساد ایفا می‌کرد. پزشکان یونانی و مصری ، اثر قوی و تحریک کننده این گیاه را شناخته بودند حتی آشپزهای آن روزگار هم به ارزش آن واقف بودند. این گیاه در قرون وسطی به عنوان نمادی از قدرت و جرات مطرح می‌شد و سربازهای آن موقع ، قبل از جنگ خود را با این گیاه می‌آراستند.

آویشن کوهی
آویشن کوهی یکی از گیاهان زیبا و معطر است که در اکثر مناطق معتدله رویش دارد. نمونه اهلی این گیاه آویشن شیرازی است که به صورت کشت داده شده مورد بهره برداری قرار می‌گیرد و در شیراز کشت می‌شود. از نظر شکل ظاهری و طعم این دو نوع آویشن باهم فرق دارند. البته خواص درمانی آویشن کوهی بسیار بیشتر از آویشن شیرازی است.

آویشن باغی
آویشن باغی گیاهی خشبی ، چند ساله و متعلق به خانواده نعناع (Lamiaceae) می‌باشد. منشأ این گیاه نواحی مدیترانه گزارش شده است. ارتفاع این گیاه متفاوت و بین 20 تا50 سانتی‌متر است. برگها کوچک ، متقابل و کم و بیش نیزه‌ای شکل بوده و پوشیده از کرکهای خاکستری رنگ است. گلها کوچک ، سفید ، ارغوانی یا صورتی است که در قسمت فوقانی ساقه‌هایی که از بغل برگها خارج می‌شوند روی چرخه‌هایی به صورت مجتمع پدیدار می‌شوند. میوه دراین گیاه فندقه به رنگ قهوه‌ای تیره بوده و طول آن یک میلی‌متر است. داخل میوه‌ 4 دانه به رنگ قهوه‌ای تیره وجود دارد. وزن هزار دانه 0.25 تا 0.28 گرم است.
 

مواد موثر
پیکر رویشی آویشن باغی حاوی مواد موثر واز نوع اسانس می‌باشد. اسانس این گیاه زرد رنگ بوده و مقدار آن بین 1 تا 2 درصد متغیر است. مهمترین اجزاء تشکیل دهنده اسانس را تیمول ، کارواکرول و پاراسیمول تشکیل می‌دهد. پیکر رویشی همچنین حاوی تانن ، فلاونوئید ، ساپونین و نیز مواد تلخ می‌باشد.

سایر کاربردها
مواد موثر آویشن باغی درصنایع غذایی به مقادیر فراوان کاربرد دارد. از تیمول و کارواکرول آن به عنوان نگهدارنده مواد غذایی در صنایع غذایی استفاده می‌شود. اسانس آویشن باغی همچنین خاصیت شدید ضد باکتریایی و ضد قارچی دارد. از مواد مؤثره این گیاه در صنایع آرایشی و بهداشتی و در تهیه کرم‌ها ، عطرها ، لوسیونها ، دهانشویه‌ها و پماد استفاده می‌شود. از اسانس این گیاه به عنوان آروماتراپی (درمان با مواد معطر) استفاده شده و درخمیر دندان نیز به عنوان یک ماده ضد باکتری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
 

فرآورده‌ها
از این گیاه داروهایی به شکل شربت ، قرص مکیدنی ، بخور ، قرص ، اسانس و همچنین ترکیبات آروماتراپی تهیه می‌شود. از عصاره‌های آبی ، آبی – الکلی و پروپیلن گلایکولی آویشن باغی نیز در تهیه شامپو ،‌کرم، پماد و دیگر فرآورده‌های استفاده فراوان می‌شود.

خواص دارویی

از مهمترین خواص دارویی آن می توان به ضد عفونی کننده، هاضم غذا، ضد سرفه، ضد بو، ضد تشنج، چاشنی غذا و غیره اشاره کرد .جوشاندهٔ این گیاه در درمان پیچش روده و اسهال موثر است. آویشن عامل تصفیه کننده خوبی بوده و در درمان بیخوابی و امراض جهاز هاضمه مفید است. اگر ۵ تا ۱۰ گرم اویشن را در یک لیتر ابجوش دم کرده و با کمی عسل به بیماران مبتلا به تنگی نفس و کلیه و مثانه و درد مفاصل و سیاتیک و خونریزیهای رحم و ترشحات غیر طبیعی زنان بدهید در دفع بیماری انها موثر واقع خواهد شد. آویشن ضد تشنج وضد صرع و ضد نفخ هم است و برای تقویت بینایی و معده مفید است. دم کرده آن برای درمان نفخ شکم و انواع سو هضم و اسهال و اختلالات روده و قاعدگیهای سخت موثر و مفید است. کسانیکه روماتیسم دارند و یا مبتلا به ورم مفاصل شده اند می توانند به آسانی خود را با ضماد آویشن کوهی تازه معالجه کنند و برای این کار باید گل و برگ آویشن را در ظرفی بریزند و روی حرارت قرار دهند و آنرا تا گرم آست روی ناحیه ای که درد می کند بگذارند وببندند. در ضمن برای بر طرف کردن تلخی دم کرده جوشانده گل آویشن کوهی می توانید از عسل استفاده کنید.

برای جلوگیری از ریزش مو ۲۰ گرم اویشن را در یک لیتر اب جوشانده ان را هرچند روز یک بار به سر بمالید. ضمنا در خوردن اویشن نباید زیاده روی کرد زیرا باعث بروز البومین در ادرار میشود مواد مؤثره آویشن باغی خلط آور بوده و برای معالجه سرفه مورد استفاده قرار میگیرد. از تنتور و عصاره‌های الکلی پیکررویشی این گیاه برای معالجه سرفه، گلودرد، برونشیت و آسم استفاده فراوان میشود

اگر سه بار در روز 1تا 4 گرم پودر را به صورت گیاه خشک یا دم کرده مصرف کنید علاوه بر رفع سرفه دردرمان نفخ معده موثر است و همچنین خلط آور، ضد قارچ و در رفع شب ادراری در کودکان موثر بوده و دهان شویه موثری می‌باشد

دم کرده آویشن کاهنده فشار خون است ولی در مصرف دراز مدت آن احتیاط ضروری است و عصاره آن به تنهایی و به صورت رقیق نشده نباید مورد مصرف قرار گیرد