بندرلنگه

1) شهرستان بندرلنگه (جمعیت طبـق سرشمـاری 1375 ش ، 930 ، 156تن )، در مغرب استان هرمزگان ، در ساحل خلیج فارس واقع ، و مشتمل است بر بخشهای مرکزی ، بَستَک (کمابیش مطابق با نواحی بستک و جهانگیریه )، شیبکوه * ، کیش * و گاوبندی و شهرهای کُنگ * در حدود پنج کیلومتری شمال شرقی شهر، بَستک ، بندر چارَک در حدود 72 کیلومتری مغرب بندر لنگه ، گاوبندی و کیش . از شمال به شهرستان لار (لارستان )، از شمال غربی به شهرستان کنگان (استان بوشهر)، از جنوب به خلیج فارس ، و از مشرق به شهرستان بندرعباس محدود است .

کوههای مهرگان در شمال شهرِ بندرلنگه ، و ایلچی و شب (شو، ارتفاع بلندترین قله : 681 ، 2 متر) در شمال شرقی شهرستان واقع است . رود مهران ، که از کوههای لامَردِ فارس سرچشمه می گیرد، به نام رود شور در آن جریان دارد، و به خلیج فارس می ریزد. رود مَقام (یا خور) در بخش شیبکوه با جهت شرقی ـ غربی جریان دارد و به خلیج فارس می ریزد. در حدود پانزده کیلومتری شمال شرقی بندرلنگه ، شوره زار مهرگان قرار گرفته که به سوی مغرب امتداد دارد و هنگام بارندگی به صورت باتلاق درمی آید. در شهرستان بندرلنگه ، بویژه در شهرِ بندرلنگه ، بادهایی می وزد که سهیلی و قوس نامیده می شود. محصولات عمده این شهرستان ، گندم و جو و تره بار است . از جمله صنایع دستی آنجا، پوشاک محلی است .

ازگیا درختان کُنار (سدر)، کهور، گز، بادام کوهی ، بنه ، آویشن و گل خار در قسمتهای شمالی آن یافت می شود. از چراگاه تنکِ آن برای پرورش دام استفاده می کنند.

از زیا شغال ، روباه ، خرگوش ، گراز، کفتار، پلنگ ، آهو، سمور، قوچ ، میش ، کَلْ و بز، و از پرندگان ، کبک و تیهو و قرقاول و پرندگان دریایی دارد.

مردم عمدتاً شیعه اثناعشری ، و عده ای هم سُنّیِ شافعی اند. شغل عده ای از اهالی ، صید انواع آبزیان ، بویژه ماهی و میگو، و دادوستد و دریانوردی است .

از جمله آثار باستانی آنجاست : مسجد قدیمی دهکده دژگان ، در حدود 75 کیلومتری شمال شرقی بندرلنگه ؛ برج مدوّر داخل دریا در مغرب بندر کنگ ، واقع در شصت متری از ساحل دریا که ظاهراً قدمت نهصدساله دارد؛ و ویرانه های قلعه پرتغالیها در 45 متری مغرب برج مدوّر (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ، ج 129، ص 7ـ8).

بندر لنگه طبق تقسیمات کشوری در 1316 ش ، به نام لنگه به صورت بخش (و دهستان حومه ) و قصبه و بندر (مرکز بخش و دهستان ) در شهرستان لار تشکیل شد. در سرشماری سال 1375 ش از کل جمعیت شهرستان بندر لنگه ، حدود 33% شهرنشین و بقیه روستانشین بوده اند.

2) شهرِ بندر لنگه (طبق سرشماری 1375 ش ، جمعیت 073 ، 21 تن )، از بندرهای جنوب ایران در خلیج فارس ، در شهرستان بندرلنگه ، در ارتفاع حدود دوازده متری از سطح دریا. این شهر درحدود 260 کیلومتری جنوب غربی بندرعباس (مرکز استان )، به طول حدود دو کیلومتر، به شکل نیم دایره در میان نخلستانهای گسترده واقع است .

نزدیک کرانه های این شهر، تخته سنگهای زیرآبی به موازات ساحل وجود دارد که به هنگام آرامش دریا و در مواقع مدّ در قسمت شرقی بندر می توان در ساحل پیاده شد (سلطانی بهبهانی ، ص 138؛ بایندر، ص 49). حداکثر دمای آن گاهی به ْ48، و حداقل دمای آن گاهی به ْ10 می رسد. میانگین بارش سالانه آن حدود 180 میلیمتر است .

بندر لنگه یکی از بندرهای زیبای جنوب ایران است . از آثار تاریخی آنجاست : شبستان و منار مسجدِ علی در ویرانه های شهر قدیمی ؛ زیارتگاه تَل خِضر یا خواجه خضر در حدود نُه کیلومتری شمال شرقی بندرلنگه ، در محلی به نام بَردغون / بردغان ؛ قلعه لَشْتان که ظاهراً در 904 با سنگ و ساروج در حومه بندر لنگه ساخته شده ؛ مناره ای به نام موسی بن حاجی محمدبن عباس به ارتفاع و قطر سه متر، با کاشیکاری که در 1306 ساخته شده است ؛ و آب انبارهای قدیمی سرپوشیده با سقف گنبدی در شهر که هنوز از آن استفاده می شود (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ، ج 129، ص 8ـ10؛ سلطانی بهبهانی ، همانجا).

بندر لنگه به لحاظ داشتن لنگرگاه مناسب ، با بندرهای داخلی و خارجی سواحل خلیج فارس مناسبات بازرگانی دارد و با راه اصلی به طول حدود 105 کیلومتر با بندرخمیر * در شمال شرقی و با راه اصلی به طول 85 کیلومتر با بندر چارک و با بستک در شمال غربی پیوندهای اقتصادی دارد. در گذشته ، جاده قدیمی لار ـ بندر خمیر از بستک و لنگه می گذشت . فرودگاه بندر لنگه در پنج کیلومتری جنوب غربی شهر واقع است . لَنج سازی این بندر در منطقه خلیج فارس مشهور است .

پیشینه . بندر لنگه یا لنگه از آبادیهای قدیمی نیست . نام آن (لنگه ) از دوره قاجاریه یا اندکی پیش از آن در کتابها دیده می شود. در بیستم ربیع الثانی 1272 یک فروند کشتی جنگی انگلیسی به بندر لنگه حمله کرد و آنجا را به گلوله بست . مصطفی قلیخان میرپنجه قراگوزلو پس از دفاع کوتاه مدتی عقب نشست (هدایت ، ج 10، ص 730). در 1309، لُرد کُرزُن لنگه را از زیباترین و جالبترین بندرهای خلیج فارس و عمده ترین بندر ولایت لارستان می داند و می افزاید که از دیرباز با بحرین و سواحل عربستان داد و ستد داشته است و جمعیت آن را ده هزار تن تخمین زده که ایرانی و عرب و افریقایی بوده اند (ج 2، ص 490ـ492). عربها از قَواسم * / جَواسم بوده اند که اصل آنان در رأس الخیمه ساکن بودند. شهر از دو قسمت تشکیل شده بوده است : قسمت ساحلی با بازار سقف دار؛ و مساکنی که در سوی دیگر نخلستانها در قسمت داخلی واقع بوده ، و در سال فقط دو تا سه هفته باران داشته است . حکومت لنگه و جزایر پیرامون آن ، چندنسل با شیخ قبیله قواسم و نایب الحکومه ایران بوده است (همان ، ج 2، ص 492).

در اواخر قرن نوزدهم ، به نوشته سر پِرسی سایکس ، بسیاری از اهالی بندر لنگه به ساختن کشتیهای کوچک (لنج ) اشتغال داشتند که چوب آن از افریقا وارد می شد (ص 120). به نوشته فسائی ، طی سالهای 1300 تا 1311، بندر لنگه بیشتر از دو هزار خانه داشت و از همه بندرهای خلیج فارس بزرگتر و آبادتر بود (ص 1522).

در اواخر دوره زندیه ، شیخ صالح از رأس الخیمه با هزار خانوار به بندر لنگه رفت و کلانتری آن ناحیه را از ضابط ناحیه جهانگیریه گرفت (همانجا). در 1315ـ1316/ 1898 با دستگیری و خلع یکی از شیوخ جواسم ، فرزند او شیخ محمد طغیان نمود که یکی از امرای محلی او را سرکوب کرد (سایکس ، همانجا).

در 1318/1900 سفاینِ شرکت کشتیرانی بریتانیا، هفته ای یک بار کالاهای انگلیسی را در بوشهر و بندرلنگه و بندرعباس تخلیه می کردند (همان ، ص 443). به نوشته سدیدالسلطنه ، در 1330 هنگام تدوین کتاب او، جاده قدیمی بندر لنگه ـ لار نُه منزل بود که در طول راه «سیورسات نایاب » بود، اما آب مشروب وجود داشت (ص 707). در 1310 ش ، بندر لنگه از نواحی عباسی ، بوده است . جمعیت آن (بندر لنگه ) به 000 ، 16 تن می رسید، محل تجارت مروارید بود و 200 ، 2 خانوار و یازده قریه داشت (کیهان ، ج 2، ص 483). به نوشته لوریمر، لنگه تنها شهر ساحلی بوده که عمدتاً متکی به تجارت خارجی بوده است (ج 8، ص 1089).