| نام علمی : Vulpes rueppellii
نام انگلیسی: Sand Fox, Ruppell’s Fox نام فارسی: روباه شنی |
 |
مشخصات: جثه کوچک‌تر از روباه معمولی، ولی گوش‌ها به نسبت بزرگتر است. رنگ پشت گوش‌ها برخلاف روباه معمولی سیاه نیست و غالباً به رنگ پشت بدن و یا زرد متمایل به نارنجی است. موها بسیار نرم و متراکم، رنگ پشت خاکستری متمایل به زرد، رنگ موهای دم زرد متمایل به قهوه‌ای و انتهای آن سفید است. دست و پا کوتاه‌تر از روباه معمولی است. در بین پنجه‌های دست و پا موهای بلندی وجود دارد. وجود یک لایه ضخیم و پهن خز در کف پنجه دست و پا با موهای ضخیم و بلند باعث شده نیروی وزن در واحد سطح وسیعتری گسترده شود و پنجه ها بسیار کمتر در ماسه های نرم فرو رود. همچنین این لایه از سوختن پنجه ها در هنگام راه رفتن بر روی ماسه های داغ جلوگیری میکند. وزن کم که حداکثر به ۲ کیلوگرم میرسد و پنجه های پهن امکان حرکت برق آسا و سریع بر روی ماسه ها را فراهم میکند. روباه شنی میتواند در هنگام دویدن به صورت برق آسا جهت حرکت خود را تغییر دهد. رنگ بدن کرم و خاکستری است که استتار را برای روباه در مناطق بیابانی فراهم میکند.
گوشهای روباه شنی از روباه معمولی بزرگتر است. این گوشهای پهن و بزرگ ابزاری همچون بادگیر است و به خنک شدن بدن روباه در گرما کمک میکند همچنین قابلیت شنوایی بسیار قویتر از سایر سگسانان برای این روباه ایجاد میکند.
روباه شنی در لانه ای که حفر میکند، زندگی میکند. برخی از روباهان زمین را برای لانه خود میکنند. روباهان دیگر ممکن است از لانه‌های آماده جانوران دیگر سود جویند یا ممکن است زیر بوته‌ها یا در شکاف درخت های کهن سال بسر ببرند. روباهان بیابانی شبکه هائی از تونل‌ها زیر شن‌ها میکنند. لانه آنها حتی در گرمترین هوا خنک باقی می‌‌ماند. روباه‌ها بسیار زیرک هستند، لانه‌های آنها به طور معمول چند دهانه دارد. کاربرد این دهانه‌ها برای در اختیار داشتن چند مسیر فرار، برای گریز از دست دشمنان است. معمولا در اطراف لانه، دالان‌های دیگری نیز حفر میکنند تا در هنگام احساس خطر بتوانند در این دالان‌ها مخفی بشوند. این دالان‌ها نیز ممکن است در سمت دیگر دهلیز راه خروجی برای فرار داشته باشند. سالی یک بار روباه ماده دو تا دوازده توله می زاید. مادر از توله در حدود دوماه پرستاری میکند. پدر نیز کمک به نگهداری توله‌ها می‌‌نماید. در حالیکه توله‌ها هنوز خیلی کوچک هستند روباه نر لانه را ترک می‌‌گوید وشکار را برای مادر به لانه می‌‌آورد. کمی بعد پدر ومادر هردو برای تغذیه توله‌ها به شکار می‌‌روند. توله‌های روباه بازیگوش هستند. توله‌ای روی توله دیگر می‌‌پرد وبازی‌های شیطنت آمیز میکنند. برای تمرین شکار نیز پدر ومادر شکار هائی به لانه می‌‌آورند. چون توله روباه شش ماهه شد لانه را برای جستجوی خوراک ترک می‌‌گویند.
در مناطق کویری می‌توان روباه‌های شنی را به فراوانی مشاهده کرد. دلیل آن، وجود شرایط زیست محیطی مناسب در منطقه برای آنهاست. شرایطی مانند آب و هوای مناسب و گرمسیری، دارا بودن دشت‌ها، شنزارها برای استتار و پوشش مناسب، و وجود شکارها و غذاهای فراوان، از مهمترین این شرایط هستند. سایر خصوصیات و عادات این روباه شبیه روباه معمولی است. طول عمر در اسارت شش سال و نیم است.
اندازه‌ها: طول سر و تنه ۴۰ تا ۵۲ سانتی‌متر، دم ۲۵ تا ۳۵ سانتی‌متر، ارتفاع ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر، وزن ۲ تا ۵/۴ کیلوگرم.
زیستگاه: مناطق بیابانی و استپی.
پراکندگی: روباه شنی در اکثر مناطق بیابانی ایران حتی در گرمترین نقطه جهان در میان ماسه های ریگ یلان نیز قابل مشاهده است. مهرداد قزوینیان برای اولین بار با زنده گیری یک نمومه در بیابان لوت وجود این روباه در لوت را اثبات کرد. روباه شنی لوت جثه‌ای بزرگتر از گربه و دست و پایی کوتاه دارد، رنگ موهای اندام آن عموماً خاکستری تیره و موهایی به رنگ کرم متمایل به حنایی اطراف چشم و گوشهای بزرگ آن را فراگرفته و روی پیشانی تا روی پوزه و زیر گردن آن را موهای سفیدی در برگرفته است. زیر چشمان این جانور دو لکه موی مشکی گرد تقریبا به اندازه چشمان آن وجود دارد که این گونه را از سایر همتایانش در اکوسیستم های دیگر متمایز می سازد.
در مناطق حاشیه کویر مرکزی، سیستان و بلوچستان، فارس، خوزستان، بندرعباس و احتمالاً جزیره قشم مشاهده شده است. روباه‌های جزیره قشم از نظر شکل ظاهری با سایر روباه‌ها متفاوتند. برخی شبیه روباه معمولی و برخی نیز شباهت‌هایی به روباه شنی دارند. تاکنون هیچ‌گونه مطالعه‌ای در مورد روباه‌های جزیره قشم صورت نگرفته است.
پراکنش جهانی: شمال آفریقا، عربستان، افغانستان.
عادات: شبگرد است، معمولاً در روز دیده نمی‌شود. به صورت انفرادی و گاهی در دسته‌های کوچک زندگی میکند. روباه شنی بسیار کنجکاو است و از نزدیک شدن به اجتماعات انسانی واهمه ای ندارد.
غذا: از مواد حیوانی نظیر سوسک، جوندگان کوچک، خزندگان، حشرات، لاشه حیوانات و مواد گیاهی نظیر برگ، دانه‌های آب‌دار و صیفی‌جات تغذیه میکند (در منطقه رباط پشت بادام یزد تعدادی روباه شنی در حال خوردن هندوانه مشاهده گردید). در تابستان در بعضی اوقات به مزارع نیز حمله میکند. گوجه وآلو نیز می‌‌خورند.
وضعیت فعلی: به علت زندگی در مناطق بیابانی و دور از دسترس، خطر چندانی نسل این حیوان را تهدید نمی‌کند. دشمن طبیعی آن گوشتخواران بزرگتر نظیر گرگ، کفتار و سگ است. در سال‌های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ اکثر روباه‌های شنی پارک ملی کویر به علت نامشخصی که احتمالاً طعمه‌های مسموم کار گذاشته شده توسط دامداران برای کشتن گرگ‌ها بوده است نابود شدند. شکارچیان گاهی روباهان را برای پوست پرمو ونرمشان بدام می‌‌اندازند.
