سی و سه پل (الله وردیخان)

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۱۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. زمانی که اصفهان به عنوان مرکز حکومت دولت صفویه انتخاب می گردد، جهت گسترش شهر به طرف جنوب متمایل می شود و عنصر مهم شهرسازی در آن طرح، محور چهار باغ بوده که از دروازه دولت به سوی جنوب احداث می گردد و حدود شش کیلومتر طول آن بوده است. این خیابان الزاما از رودخانه عبور می نماید و بدین جهت معماران آن زمان، پل الله وردیخان را بر روی زاینده رود و منطبق بر محور چهار باغ ایجاد می نمایند.

ساختمان این پل به دستور شاه عباس اول در سال ۱۰۱۱ هجری آغاز شد و با نظارت سردار معروف شاه عباس، الله وردیخان به انجام رسید. این پل دارای ۳۶۰ متر طول و چهارده متر عرض است. پل الله وردیخان در اصل دارای چهل چشمه بوده، ولی در حال حاضر فقط ۳۳ چشمه دارد که به سی و سه پل معروف شده است. این پل از معماری بسیار زیبا و متناسب برخوردار است. نظم طولانی دهانه های آن، ابهت و وقار خاصی در آن به وجود آورده است. در طرفین سطح فوقانی، دو راهروی سرپوشیده ساخته شده که هم زمستان و هم در تابستان سر پناه مطمئنی برای عابرین می باشد. پل الله وردیخان را می توان نتیجه مطلوب ترکیب فنون در مهندسی با هنر معماری محسوب کرد.

مصالحی که در ساخت سی و سه پل به کار رفته آجر در قسمت فوقانی و سنگ در طبقه تحتانی پل است. پل الله وردیخان که در سال 1011 هجری بنا شده است از آثار مشهور اصفهان است که اکثر سیاحان و جهانگردان به توصیف آن پرداخته اند. یکی از خارجیانی که سی و سه پل را در اواخر حکومت قاجارها دیده است درباره آن می نویسد: این بنای زیبا که با وجود مرور زمان با بزرگی و مشخصات آن سالم مانده است ارزش آن را دارد که برای دیدنش به اصفهان رفت، هر چند احتمالاً از کسی هم انتظار نمی رود که برای دیدن شاید باشکوه ترین پل جهان چنین کاری بکند.

در طرفین پل معبر باریک مسقفی است که در سراسر طول پل دیده می شود. سی و سه پل دارای یک پیاده رو برای گردش در بالا و یک پیاده رو در پایین است. پیاده رو پائین گذرگاه مسقفی است که میان پایه های مرکزی پل و به فاصله کمی از بستر رودخانه ایجاد شده است. از گفتنیهـا دربـاره سـی و سـه پـل اینـکـه در دوران صـفـویه جـشـن «آبریزان» یا «آبریزکان» در کنار زاینده رود و در نزدیکی این پل برگزار می شده است. در این جشن که در سیزده تیرماه هر سال برگزار میشد مردم با پاشیدن آب و گلاب به روی یکدیگر در این مراسم شرکت می کرده اند.

اسامی دیگر: پل شاه عباسى – پل اللهوردیخان – پل جلفا – پل چهل چشمه – پل سى و سه چشمه خوانده‏اند و وجه تسمیه هر یک چنین است: 1- پل شاه عباسى از آن جهت گویند که شاه عباس اول دستور بناى آن را داده است و چون بمباشرت و اهتمام اللهوردیخان ساخته شده به پل اللهوردیخان معروف گردیده و از لحاظ اینکه معبر مردم به جلفا بوده آن را پل جلف هم گفته‏اند و چون در ابتداء چهل چشمه داشته پل چهل چشمه و اینک سى و سه چشمه دارد به پل سى و سه چشمه اشتهار دارد.