هر بادی با سرعت بیش از ۴۰ کیلومتر بر ساعت میتواند باعث ایجاد طوفان شن یا هبوب شود. واژه هبوب (Haboob) که کاربری جهانی یافته واژه ای عربی و به معنی وزیدن باد است. این واژه برای طوفان های ماسه ای که دیواره ای از گرد و خاک به هوا برخاسته را در پیشانی طوفان دارند استفاده می شود.
در واقع بر اثر پدیده مایکروبرست (microburst) و حرکت هسته مرکزی طوفان به سمت جلو، لایه هوای مقابل طوفان به سمت زمین و به سمت جلو فشرده میشود و باعث برخاستن ماسه و خاک به سمت بالا میشود. عرض این دیواره گرد و خاک در پیشروی طوفان میتواند به ۱۰۰ کیلومتر و ارتفاع آن تا یک کیلومتر به سمت آسمان کشیده شود.
ماسه هایی که عموما توسط یک طوفان شن به هوا بلند میشوند میتوانند ۳ تا ۱۵ متر از زمین جدا شوند و ارتفاعی بیش از این به ندرت اتفاق می افتد. طوفان های شن در ایران معمولا سرعتی بین ۴۰ تا ۱۳۰ کیلومتر بر ساعت دارند و قادرند ذراتی با ابعاد ۱ میلیمتر را از زمین جدا کنند.
طوفان های شن بیشتر در تابستان و بهار رخ میدهند. سهمگینترین طوفان های شن در ایران در لوت مرکزی و در داخل منطقه کلوتها رخ میدهد.
جهتیابی و حرکت در هنگام طوفان شن بسیار دشوار و پرخطر است.ماسه ها به راحتی میتوانند وارد چشم، بینی، دهان و سیستم تنفسی و ششها شوند. پوشاندن بینی و دهان و گوشها توسط یک روسری مرطوب شده و استفاده از عینک اسکی توصیه میشود. بادهایی با سرعت بیش از ۱۰۰ کیلومتر میتوانند رنگ خودرو را سند بلاست کنند و بادی با سرعت بیش از ۱۲۰ کیلومتر قادر به شکستن شیشه جانبی خودرو است. از این رو پناه گرفتن در هنگام طوفان و استفاده از ریکا یا گریس برای محافظت از رنگ خودرو توصیه میشود.
پیشبینی طوفان شن دشوار است. آنها میتوانند در چند دقیقه و در هوایی کاملا آرام وزیدن بگیرند. گرم و سنگین شدن هوا، رعد و برق در دور دست و باران جنی (بارانی که قبل از برخورد به زمین تبخیر شود) میتواند از نشانه های طوفان شن باشد.
عمر طوفان های شن معمولا چندین دقیقه بیشتر نیست ولی یک طوفان قدرتمند چند دقیقه ای میتواند باعث سوانح جاده ای، شکستن درختان، قطع سیمهای برق، شکستن ستونهای چادر، و شکستن شیشه ها شود. همچنین مسمومیت شدید تنفسی از عوارض شایع طوفانهای چند دقیقه ای است.
محسن ادیب