غار سنگی کافرکلی، لاریجان

نام انگلیسی:  غار سنگی کافرکلی      نام فارسی :  Kafar Kali hand made caves

غارهای سنگی کافرکلی در موقعیت جغرافیایی N355323 E521150 در استان مازندران واقع است. کافر کلی ها فضای معماری دست کندی هستند که توسط گروهی از ساکنان منطقه لاریجان در دل صخره های سنگی کوه های البرز ساخته شده اند . اگر چه تفسیرهای فراوانی در مورد ساختن اینگونه سازه ها در منطقه توسط محققین ایراد شده ولی گویی هنوز نمی توان در مورد علت ساختاری این فضاهای معماری سخنی به قطع و یقین بیان کرد. کافرکلی از پایین کوه و کنار جاده به صورت حفره­­ هایی به نظر می رسد که غیر قابل دسترسی است. این حفره ها پنجره ها و راههای ورودی خانه های سه طبقه ای است که با مهارت و مشقت بسیار در دل صخره ها کنده شده اند. وجود اتاق خواب2 در 3 و 3 در 3، آشپزخانه، سرویس بهداشتی و مخازن و کانال هدایت آب نشان می دهد که افرادی این مکان را برای زندگی دراز مدت ساخته اند. تردد بین طبقات از طریق پلکانهایی صورت می گرفته که در درون صخره ها کنده شده است و موقعیت خوب مقرهای نگهبانی و دیده بانیها امنیت این خانه ها را تأمین می کرده است.

با توجه به کاوشهای باستان شناسی و بقایای سفالهایی که در این خانه ها پیدا شده، می توان قدمت آنها را به اوایل دوران اسلامی یعنی حدود هزار سال پیش نسبت داد و از آنجایی که در این دوران ایران مورد هجوم اعراب قرار گرفته است؛ به نظر می رسد این خانه ها در دل کوه با امکان زندگی در بلندمدت، همراه با محل هایی برای نگهبانی بخاطر عدم پذیرش کیش و آیین جدید و یا بخاطر ترس از هجوم اعراب بنا شده است و به همین دلیل نام این غارها کافرکلی یعنی محل زندگی غیرمسلمانان است. به دلیل صعب العبور بودن کافرکلی کمتر مورد توجه قرار گرفته است و در حال حاضر این خانه ها محل زندگی پرندگانی چون خفاش شده و فضولات این پرندگان به بستر طبیعی این خانه ها آسیب رسانده است.

با توجه به سازه معماری و تقسیمات فضایی که شامل آشپزخانه – اجاقها – سرویس بهداشتی و روزنه های دیده بانی است می توان محل زندگی یا استقرار دایمی انسان در یک شرایط خاص را در این منطقه بیان کرد . شرایط ویژه سیاسی باعث شکل گیری معماری این سازه ها در داخل صخره ها است . چون با توجه به وجود دشتهای میان کوهی در منطقه هیچگاه انسان هوشمند هزار ه های گذشته به آسانی نمی تواند محیط آرام و آسایش دشتها را ترک کرده و به مناطق سخت و صعب العبور و کوهستانی پناه ببرد .

وجود این معماری بدون شک در شرایط خاص و بخاطر دفاع از حریم استقرارگاه ساخته شده که از جمله دلایل آن قرارگیر ی در صعب العبور ترین صخره و وجود روزنه هایی جهت تیر اندازی و دفاع از استقرارها می باشد. اگر چه در قرون میانه اسلامی شاهد درگیریهای مختلف در منطقه آمل مخصوصا در جنوب آن گزارش شده شاید بتوان فرض کرد که این درگیریها ریشه بسیار دوری در منطقه دارد که با پذیرش این فرض شاید دو گروه موجود در مناطق کوهستانی جنوب شهرستان آمل احتمالا بخاطر کسب قلمرو استقرای بیشتر و یا برخورداری از توان اقتصادی بالاتر به ناگزیر مجبور به تجاوز حریم همدیگر جهت بست وتوسعه قلمروهای استقراری خودشان بودند که این احتمال در درجه دوم اهمیت قرار دارد .

با توجه به دو فرضیه مطرح شده فوق می توان چنین تصور نمود که معماری صخره ای در شرایط سخت و بخاطر در امان ماندن برخی از گرو های متخاصم در مناطق کوهستانی ایجاد شده که با توجه به نام کافر کلی ( یعنی محل زندگی اقوام غیر مسلمان ) و وجود قطعات سفالی اوایل دوره اسلامی می توان چنین تصور کرد که این سازه های معماری بصورت گسترده و در اثر مهاجرت اقوام و بخاطر در امان ماندن یورش سپاهیان عرب در اوایل اسلامی شکل گرفته است .