خاک بعنوان بستری برای محل استقرار و رشد گیاهان در ارزیابی‌های اکولوژیک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. خاک های مناطق بیابانی شامل گروهی از خاک های موجود می باشند که به لحاظ تأثیر عوامل مختلف در زمان تشکیل و یا در سیر تکامل خود خواص ویژه ای پیدا کرده اند، چرا که این خاکها در شرایط اقلیمی و زمانهای متفاوتی از مواد مادری تشکیل شده اند.
با توجه به نوع عوامل مؤثر در تشکیل و تکامل خاک ها و شدت اثرگذاری آنها، بیان خصوصیات و شرح ویژگی خاک های مناطق بیابانی در محدوده ای خاص قابل ارائه است. در تمامی سیستمهای طبقه بندی خاک ، طبقاتی به خاکهای بیابانی اختصاص یافته و ویژگیهای آن تشریح شده است.
سیستمهای طبقه بندی کشورهای مختلف، بر مبنای داده‌های خام مطالعات خاک همان کشورها شکل یافته است ( داده ها شامل هر دو جنبه پیکرشناسی پروفیلهای شاهد ونتایج آزمایشگاهی نمونه ها بوده است). بطور مثال سیستم طبقه بندی امریکایی Soil Taxonomy بر اساس تجزیه وتحلیل دهها هزار پروفیل شاهد که از اوایل قرن بیستم مطالعه شده بود استوار است که نهایتا در سال 1975 جمع بندی و به صورت یک روش جامع، طبقه بندی و ارائه گردید و همواره بر اساس اطلاعات جدید مورد اصلاح قرار گرفته است.
هر دو سال یکبار راهنمای اصلاحات آن منتشر می شود مخصوصا در سالهای اخیر بیشترین تغییرات مرتبط با مناطق خشک بوده است. درکشور ما نیز از دهه 1340 تاکنون مطالعات خاکشناسی و قابلیت اراضی به تعداد فراوان و با دقت و کیفیت های متفاوتی انجام یافته وحجم بزرگی از اطلاعات را فراهم آورده است.
بطور کلی بیشتر خاکهای مناطق بیابانی ایران در دو رده اریدیسول و انتی سول و گاهی مالی سول قرار میگیرند (هر چند خاکهای ورتی سول، اینسپتی سول و مالی سول نیز در مرز این خاکها و در داخل مناطق بیابانی ممکن است یافت شوند)، این خاکها اغلب دارای رژیم رطوبتی اریدیک بوده و در بعضی مناطق دارای رژیم رطوبتی اکوئیک هستند.
از این نظر می توان گفت ویژگیهای محدود کننده و یا تقویت کننده خاک برای استقرار و توسعه‌ی حیات گیاهی، شاخص مهمی از عامل خاک است که برای تفکیک قلمروهای مناطق مختلف بکار می رود. از اینرو بیابانها با ویژگیهای محدود کننده خاک مواجه بوده و این ویژگی‌ها می‌توانند محدوده گسترش مناطق بیابانی را بازگو نمایند. در این مطالعه ویژگیهای محدود و مهمی از خاک شامل شوری، قلیائیت، گچ، عمق، بافت و سله بندی برای تعیین قلمرو مناطق بیابانی در نظر گرفته شده است و محدوده بیابانهای خاکشناسی شامل مناطقی بوده است که اساساً تمام واحد‌های اراضی یا بخشهای زیادی از آنها، دارای ویژگیهای شیمیایی و یا فیزیکی خاصی است که برای ایجاد یا توسعه زیست‌گیاهی محدودیت ایجاد می‌نماید.
هدف اصلی مطالعات خاک در طرح تعیین قلمرو جغرافیایی محدوده های بیابانی ایران، یافتن ارتباطات منطقه ای وناحیه ای در شرائط خاص بیابانهای کشور بین عواملی نظیر چرخه آب شناسی، مواد مادری، اقلیم، ویژگیهای پیکرشناسی زمین (ژئومرفولژی) از یکسو و روند تشکیل و تحول و درجه حاصلخیزی خاک از سوی دیگر است که همگی آنها در نوع و تراکم پوشش گیاهی متجلی شده است.
راهبرد اصلی مطالعه حاضر نیز این بوده است که درگام نخست، پایگاهی اطلاعاتی از داده های مرتبط با خاکهای مناطق بیابانی کشور فراهم آورده و درگام بعدی آنها را با اطلاعات سایر گروهها همگام و هماهنگ نماید تا پس از حصول شناخت عمیقتر نسبت به روابط بین اجزاء ، توصیفاتی دقیق و منطقه ای از خاکهای بیابانی کشور ارائه دهد. این توصیفات خواهد توانست مبنای دسته بندی و تولید نقشه بیابانها را از نظر خاک فراهم آورد.
نظرات بسته شده است.