در جنوب استان تهران , شمال استان اصفهان و جنوب غربی استان مرکزی واقع شده است. از مذهبی ترین استان‌های ایران است.حرم حضرت معصومه(خواهر امام رضا و مسجد جمکران در نزدیکی این شهر واقع است. مشهورترین سوغات این استان سوهان است.
نامگذاری قم
واژه قم معرب کومه است ؛ بدین شرح که چون سرزمین قم پیش از آن که به صورت شهر در آید دارای گودال‌های پر آبی بوده و چوپانان گوسفندان خود را برای آشامیدن آب و چرانیدن در سبزه زارهای اطراف آن گودال‌ها می برده اند، به تدریج عده‌ای از چوپان‌ها به دلیل توقف طولانی در آن سرزمین، برای خود مساکن موقتی – که در فارسی به آن کومه گویند – ساخته اند. این کومه‌ها کم کم زیاد شده و توسعه پیدا کرد پس از مدتی به صورت ده درآمد و چون آب سرزمین از لحاظ طبیعی برای شهر مناسب بود، به مرور زمان و زیاد شدن سکنه آن، مبدل به شهر شد؛ ولی به مناسبت مساکن اولیه چوپانان، نام کومه برای آن باقی ماند. بعد از ظهور اسلام و نفوذ زبان و ادبیات عرب و ایران در یکدیگر، بسیاری از کلمات فارسی تغییر شکل داد و از جمله کوم مبدل به قم گردید.
القاب قم
قم از جمله شهرهایی است که القاب متعدد به آن داده شده است ؛ و این القاب مانند القابی که به دیگر شهرهای اسلامی داده اند، مفهوم دینی و مذهبی دارد. آنچه از القاب قم در آثار نویسندگان از دوره مغول به بعد بوده عبارت است از: دارالمؤمنین، دارالعباده، دارالمؤحدین، دارالعلم، دارمدینه المؤمنین، بلده المؤمنین، مدینه المؤمنین، خاک فرج
نگرشی بر وضعیت قم از اوایل هجرت تا زمان قاجاریه
در زمان هارون الرشید، حمزه بن یسع که یکی از بزرگان قم بود به حضور خلیفه رسید و از او درخواست کرد که قم را از اصفهان جدا کند و اجازه داده شود نماز جمعه و عیدین در آن انجام یابد. خلیفه تقاضای او را پذیرفت و بدین گونه قم محل امنی شد برای کسانی که از خلیفه یا حاکم وحشت داشتند. اولین دسته از عرب‌ها که به قم پناهنده شدند، جمعی از اشعریان بودند که در زمان حکومت حجاج بن یوسف ثقفی در عراق به این شهر روی آوردند. شرح قضیه به طور اجمال این است که در زمان خلافت عبدالملک مروان، چون عراق (50) زیاد آشفته بود، عبدالملک، حجاج را که مردی بی باک و ستمگر و در عین حال کاردان بود به حکومت آن جا منصوب کرد اعمال ظالمانه حجاج، معروف است و لازم به توضیح نیست. با این که او سرکشان و مخالفان زا به سخت ترین وجهی مجازات می کرد باز هم همواره اوقات او صرف زدوخورد با خوارج و کسانی که از ظلم او به ستوه آمده بودند، می شد. از حمله کسانی که بر حجاج خروج کرد و قصد داشت با سپاهی انبوه او را از بین ببرد، عبدالرحمن بن محمد بن اشعث بن قیس بود.وی یکی از سرداران معروف و کارآزموده حجاج بود و مدتی در مشرق ایران از طرف وی فرماندهی سپاه را به عهده داشت ؛ ولی مظالم و خونخواری‌های حجاج و ناراضیتی مردم عبدالرحمن را وادار به نافرمانی و قیام نمود.خروج عبدالرحمن نزدیک بود حجاج را به کلی درمانده کند. عاقبت، نفاق عده‌ای از همراهان، باعث شکست او در محلی به نام دیرالجماجم و متواری شدن یارانش گردید. اشعریان از جمله همراهان عبدالرحمن بودند که پس از شکست او به قم پناهنده شدند.قبل از آمدن اشعریان به قم، ساکنان اصلی شهر در قلعه‌ای زندگی می کردند که در وسط شهر قرار داشته است. مدت‌ها بین اشعریان و ساکنان قلعه، زدوخورد بوده است . نهایتا اشعریان در این مقابله چیره شده و قم را زیر نفوذ خود قرار دادند و به قولی، اهالی قم با آغوش باز اشعریان را پذیرفتند. در زمان خلافت عباسی – که بیشتر اوقات، آل علی را تعقیب و شکنجه می کردند – بسیاری از سادات و فرزندان حضرت علی (علیه السلام) به قم پناه آوردند و از همین موقع عقاید شیعه در اذهان ساکنان قم رسوخ پیدا کرد و به تدریج، یک شهر شیعه نشین شناخته شد و به همین علت خلفا به این شهر نه توجهی داشته‌اند و نه نظر مساعدی .
قم امروز
پس از تقویت مدرسه فیضیه قم به دست مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، قم معاصر به یکی از مهمترین مراکز دینی شیعه در جهان تبدیل شد. مراجع بزرگی چون مرحوم سید محمدتقی خوانساری، مرحوم بروجردی بر این رونق افزودند و در پی پیروزی انقلاب اسلامی ایران که قم نقش ویژه ای در آن ایفا کرد و در پی سخت گیریهای روزافزون صدام حسین نسبت به حوزه علمیه نجف، حوزه علمیه قم به مهمترین مرکز مذهبی جهان تشیع تبدیل گردید.
نظرات بسته شده است.