مراسم زار (لیوا)

درباره «زار» اطلاعات زیادی در دست نیست. گویا عقاید مربوط به بادهای «زار» از راه حبشه در سرزمین های اسلامی راه یافته است. مراسم مربوط به پایین آوردن زار در جنوب ایران غیر از آداب و رسومی است که در آفریقا و یا خشکی های دیگر انجام می شود، ولی در هر حال هنوز این معتقدات رنگ و هوای تند آفریقایی خود را از دست نداده است .

اجرای مراسم معمولا در شب های چهارشنبه برگزار می شود. بابای زار عده ای را ماموی می کند تا چوب خیزران به دست گیرند و دور آبادی و خانه ها بگردند. با این علامت زاری ها آگاه می شوند که مراسم اجرا خواهد شد. زنان و مردان لباس های مخصوصی را می پوشند، عطر مخصوص به صورت و تن خود می پاشند وخود را برای رقص و بازی زار آماده می کنند. هفت روز قبل از اجرای مراسم دوای مخصوصی که معجونی است از کندرک، ریحان، گشنه، زعفران، هل، جوز و زبان جوجه (گیاهی است که در کوه می روید) تهیه می کنند. بابای زار شخص بیمار را مدت هفت روز در حجاب و دور از چشم دیگران نگه می دارد، بیمار نباید زن، سگ ومرغ ببیند و به طور کلی چشم هیچ زنی چه محرم و چه نامحرم نبایستی بر وی بیفتد. (اگر بیمار زن باشد برعکس) فقط بابا و مامای زار مواظب بیمار است.

در تمام مدت حجاب، معجون تهیه شده را بر تن بیمار می مالند و مقداری هم به وی می خورانند و دود آن را بخور می دهند. در مجلس رقص، بابای زار مریض را با چوب خیزران می زند و عده ای هم که معمولا زنان و مردان سیاه و خوش صدا هستند با دهل های کوچک و بزرگ خود مجلس را غنی و پربار می سازند. قبل از شروع مجلس سفره مفصلی پهن می شود که در آن از انواع غذاها تا گیاهان معطر و ریاحین جنوب و میوه کنار و خرما و گوشت و خونی که برای درمان بیمار لازم است، وجود دارد. خون سر سفره خون قربانی بیمار است. شخص مبتلا تا خون نخورد باد به حرف در نمی آید. در هنگامی که رقص و پایکوبی شروع می شود، شخص مبتلا نیز با حرکات موزون خود کم کم از حالت عادی خارج شده واز خود بیخود می شود و در حالتی شبیه خلسه فرو می رود. در این حال دیگر لهجه بابای زار و شخص مبتلا لهجه فارسی و محلی نخواهد بود، بلکه به زبان هندی و عربی یا سواحلی صحبت می کنند. (این در حالی است که در حالت عادی هرگز نمی توانند هندی و یا سواحلی صحبت کنند).
وزن و آهنگ و ریتم موسیقی در مجلس نقش اساسی بر عهده دارد. شخص مبتلا حال خود را نمی فهمد. در این میان تنها بابای زار می تواند با وی حرف بزند. او از زار می پرسد که اهل کجاست و اسمش چیست؟ و برای چه این مرد و زن را اسیر کرده است؟ زار به زبان خودش و هندی، عربی یا سواحلی جواب می دهد! آنگاه بابای زار می خواهد که زار مرکب خود (شخص مبتلا) را رها کند.

مراسم زار، گاهی چندین شبانه روز به طول می انجامد و شخص زار بعد از خلاص شدن، برای همیشه در جرگه اهل هوا در می آید و به زاری معروف می شود و همیشه باید لباس تمیز و سفید بپوشد و خود را مرتب بشوید و معطر کند، لب به می نزند و هیچ کار خلافی نکند و گرنه زار دوباره آزارش می دهد. این مراسم از گذشته تا به حال در سواحل و جزایر جنوب برگزار می شود و در گذشته بسیار مفصل تر از امروز اجرا می شده است.