این بنا در 24 کیلومتری اصفهان و شمال بستر زاینده رود واقع شده است و از آثار قرن هشتم هجری محسوب می گردد. نقشه مسجد عبارت از چهار طاقی گنبدداری است که از جهات شمال، خاور و باختر، به بیرون راه دارد. در ضلع جنوبی این مسجد، محراب و در ضلع شمالی آن، از بیرون، ایوانی به عرض 70/8 و عمق 80/6 متر قرار دارد. مصالح اصلی این بنا از آجر است و در گذشته دارای مناره و الحاقاتی بوده که از بین رفته‌اند. درگاه‌های سه گانه بنا از داخل دارای طاق نوک تیز هستند. دیواره‌های اتاق با طرح آجری مفصلی تزیین شده است. در دیوار جنوبی مسجد، محرابی به صورت فرورفتگی مستطیل عمیقی با طاق نوک تیز و قاب مستطیلی قرار دارد. سطح محراب به صورت ناهموار ساخته شده است و ظاهراً قرار بوده با نوعی تزیین پوشیده شود. در گوشه‌های محراب، نغول‌های مستطیلی قرار دارد که در داخل آن ها، طاق نما و بالای طاق نما، سطح صاف عمودی است که در میان آن، از آجر و آجر تراش برجسته، اسامی مقدس بر زمینه آجر قرمز ساخته شده است.
شکل مربع اتاق به وسیله هشت طاق نوک تیز به هشت گوش تبدیل می شود. آجرها از این قسمت به بعد کمرنگ تر و کوچک تر می شوند و آجرکاری پرکار به آجرکاری معمولی تبدیل می گردد. به نظر می رسد که در اینجا وقفه‌ای در کار عملیات ساختمانی به وجود آمده باشد. سطح داخلی پاطاق‌ها، با مقرنس کاری ساده پرگشته که از نیمه طاق آغاز شده و نماهای اصلی آن از آجر صاف است که یک در میان با گچ سفید و زرد رنگ پوشیده شده است. بالای قسمت هشت ضلعی، به وسیله شانزده طاق به شانزده ضلعی تبدیل شده است که سطح آن ها آجرکاری معمولی و یک در میان دارای بندهای عریض عمودی هستند. بر بالای این بخش، کتیبه سرتاسری بنا از کاشی معرق به خط ثلث سفید در زمینه کاشی لاجوردی مشتمل بر آیاتی از سوه یاسین قرار دارد. این کتیبه فاقد تاریخ است و احتمالا در قرن یازدهم هجری یا بعد از آن نصب شده است. در چهار جهت اصلی این قسمت، چهار روزنه تعبیه شده که بین آن ها چهار طرح مربع به خط بنایی از آجر قرمز اجرا گشته و بر آن ها اسامی مقدس «محمد» و «علی» نوشته شده است. در مرتفع‌ترین نقطه گنبد، ستاره هشت گوشی که چهار شکل لوزی بدان چسبیده، قرار دارد. این اشکال لوزی حاوی اسامی مقدسی هستند. در مقابل این مسجد و در آن سوی صحن، آثار خشتی بنایی بررسی شده که به گفته آرتور پوپ، بقایای مسجدی از قرن اول هجری و دارای مشخصات معماری ساسانی است. بنای مسجد جامع کاج در دوره اخیر تعمیر و به شماره 328 به ثبت تاریخی رسیده است.
نظرات بسته شده است.