منطقه حفاظت شده ملوسان ، کرمانشاه

نام انگلیسی :  Maloosan protected area     نام فارسی :  منطقه حفاظت شده ملوسان

منطقه ممنوعه ملوسان در 24 کیلومتری شمال غربی نهاوند واقع که در قریب 12 سال است بواسطه حضور گونه قوچ و میش بعنوان ممنوعه شناخته شده که دارای یک واحد پاسگاه محیط بانی و وسعتی به مساحت 10000 هکتار که از شمال به روستای سیاهدره و گل زرد تویسرکان و از جنوب به روستاهای ده سرخه و ملوسان و طائمه و از غرب به روستاها قشلاق نجف و از شرق به روستای بابا کمال شهرستان تویسرکان متصل می باشد . بلندترین ارتفاع این منطقه 2850 متر بوده که دارای دره ها و پناهگاههای فراوان می باشد که عبارتند از :
دره تابستانی -0 دره بادام – چوله زرده – درچشمه توشکه – دره جرخه دان که در این منطقه چشمه های دائمی و فصلی متعددی وجود دارند که به تعدادی از آنها اشاره که عبارتند از :
چشمه فر اسماعیل خانی – جشمه ایساب بالا و پایین – چشمه گروکانه و …
و چشمه های فصلی عبارتند از : چشمه مرتاک – و … که منطقه دارای گونه های گیاهان که به شرح زیر می باشد :
کا – تلخه – پیوار – ریواس – کنگر – شکروک – انواع بزریشه – پیاز – زول – یونجه – بله گوشه و درختچه های عبارتند از : انجیر – بدام کوهی – زالزالک – ون – تاک – انواع گون ها که به واسطه پوشش گیاهی فرسایش خاک در منطقه بسیار کم است.
منطقه ملوسان بوسیله جاده‌اسفالته کرمانشاه در 18 کیلومتری نهاوند از طریق دو محور با ارتفاعات ملوسان مشخص می گردد اول از محوز مقابل روستای وشه به جاده اسفالته به طرف روستای طائمه واز طریق روستای طائمه با ارتفاعات ملوسان راه می یابد دوم از طریق جاده کرمانشاه بالا ترکل حاجی علیمراد به جاده وسج که پس از گذشتن ار روستای وسج به روستا و ارتفاعات ملوسان راه می یابد.

منطقه حفاظت شده ملوسان در فاصله 24 کیلومتری شمال غربی شهرستان نهاوند، در محدوده طول جغرافیایی E4818 شرقی و عرض جغرافیایی N3421 ، واقع گردیده است.

حدود اربعه منطقه
شمالاً : از منحنی تراز 2000 متری جنوب روستای گلیان به طرف شرق با گذشتن از جنوب روستاهای برفیان وجرا ودر امتداد همان خط تراز به طرف شرق بعد از گذشتن از شرق روستای سادات آباد در امتداد همان خط تراز تا روستای ابودردا.
غرباً: از محل تلاقی راه آهن با جاده شوسه طائمه – شادمانه به سمت شمال در امتداد جاده شوسه تا روستای شادمانه واز محل این روستا در امتداد جاده مالرو تا ابتدای دره شمالی مشرف به روستای قشلاق نجف و از این محل به خط مستقیم تا منحنی تراز 2000 متر جنوب روستای گلیان.
جنوباً: از محل تلاقی جاده سیاه دره با راه آهن به سمت غرب در امتداد راه آهن تا محل تلاقی با جاده شوسه طائمه – شادمانه.
شرقاً: از منحنی تراز 2000 متری غرب روستای ابودردا به طرف جنوب در امتداد همان منحنی  تراز غرب روستای هرهره و پس از گذشتن از این روستا در امتداد همان منحنی تراز تا غرب روستای باباکمال وسپس در امتداد خط الراس مشرق به جاده شوسه باباکمال-طائمه تا محل تلاقی با جاده شوسه سیاه دره واز این محل به سمت جنوب تا محل برخورد جاده سیاه دره با راه آهن .

وسعت منطقه: وسعتی حدود 9500 هکتار دارد.

ویژگی و سیمای عمومی منطقه ( شامل وضعیت توپو گرافی، چشم انداز، پوشش گیاه و گونه های شاخص گیاهی، وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدورها)
منطقه حفاظت شده ملوسان با سیمای کوهستانی ، دره ها و پناهگاههای فراوان  ، وضعیت پوشش گیاهی ،منابع آبی و شرایط اقلیمی  منطقه، زیستگاه مناسبی را فراهم نموده است. راههای اصلی دسترسی به منطقه  ملوسان راه روستایی گوشه سعد وقاص به طائمه وملوسان می باشد که از کیلومتر 14 جاده نهاوند – کرمانشاه شروع شده وپس از طی 10 کیلومتر به پاسگاه  ملوسان ختم می گردد.کمترین ارتفاع موجود در منطقه در حدود 1600 متر از سطح دریا (واقع در جنوب غربی منطقه) و مرتفع ترین نقطه دارای ارتفاع 2910 متر از سطح دریا (در قله کوه شادمانه) در حدود مرکز منطقه واقع است.

از نظر تقسیم بندی حوزه های آبریز اصلی کشور، در حوزه آبریز کرخه، زیر حوزه گاماسیاب و واحدهای هیدرولوژیک ملایر و  نهاوند – شیوان قرار گرفته است. در منطقه مذکور تعداد دوازده دهنه چشمه با دبی های گوناگون موجود می باشد که از مهمترین آنها می توان چشمه های دوزخ دره، لیساب، اسماعیل خانی، دره بید و موناک را نام برد. در واقع این منطقه دارای کمترین مشکل کم آبی در بین بیشتر مناطق استان است. در حاشیه منطقه آبادیهای بابا کمال، گل زرد، هرهره، قشلاق نجف، میانگران، طایفه، ملوسان و ده سرخه‏ قرار دارد. بر طبق بررسیهای صورت گرفته در منطقه تعداد 152 گونه گیاهی وجود دارد. از این میان تعداد 138 گونه علفی، تعداد 3 گونه درختی، 9 گونه درختچه ای و 12 گونه بوته ای است.

در این منطقه گونه های گیاهی از قبیل هزار خار استوانه ای، سیاه تنگرس فارسی، تنگرس،کتان سفید، پونه سای مواج، پونه سای تنک، آویشن دنایی برگ نقره ای، آویشن، شلیل، مینای صخره ای، لبدیسی بوته ای نمدی، گل گندم زاگرسی، گل گندم بیابانی، زبان پس قفای غده دار، مریم گلی سیخک دار، لب خرگوشی و چار چار دنایی جزو گونه های در معرض تهدید می باشند. در منطقه ملوسان در مجموع تعداد  253  گونه از 5 رده جانوران شامل 34 گونه پستاندار،164 گونه پرنده، 34 گونه خزنده، 4 گونه دوزیست و 17 گونه ماهی گزارش شده است. از بین گونه های پرندگان، لک لک سفید، عقاب دریایی دم سفید، سارگپه، سارگپه پا بلند، پیغو، قرقی، عقاب دو برادر، عقاب تالابی، عقاب شاهی، عقاب طلایی، کرکس، هما، دال، عقاب مار خور، بحری، بالابان، شاهین، لیل و دلیجه جزو گونه های ارزشمند تر در  منطقه می باشند. از بین خزندگان ، لاکپشت مهمیزدار و کورمار واز  بین پستانداران ، قوچ و میش، شنگ، کفتار، گرگ و خفاش نعل اسبی بزرگ  گونه های در معرض تهدید منطقه می باشند.
6-جاذبه های اکوتوریسمی: از جاذبه های منطقه می توان به وحوش و بکر بودن منطقه اشاره نمود.

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
در داخل این منطقه 2 آبادی (سیاه دره و شادمانه) یافت می شود. در حاشیه منطقه هم آبادیهای بابا کمال، گل زرد، هرهره، قشلاق نجف، میانگران، طایفه، ملوسان و ده سرخه‏ قرار دارد. در آبادی‏های مورد نظر پرجمعیت‏ترین طبقه سنی به افراد 15 تا 64 سال اختصاص دارد که شامل 2351 نفر است. این جمعیت نشان می‌دهد که حدود نیمی از جمعیت منطقه جمعیت جوان و‏ رو به رشد بوده و خواهان امکانات می‏باشند ‏و ‏در‏ صورتی‏که شغل ‏و امکانات ‏برای آنها‏در نظر‏گرفته نشود ‏مهاجرت خواهند‏کرد.‏کم‏ جمعیت‌‏ترین طبقه سنی مربوط به افراد 65 سال و بیشتر است. در منطقه مورد نظر الگوی زیست روستایی وجود دارد.

براساس آمار سال 1385، شیوه‌های سکونت و الگوی زیست روستایی منطقه با توجه به وضع طبیعی آن، به 3 تیپ دشتی، کوهستانی و تپه‏ای و دره‏ای‏ اختصاص دارد. سهم الگوی زیست ‌روستایی بر اساس تیپ کوهستانی‏- تپه‏ای در 7 آبادی، تیپ دره ای در 1 آبادی  و  تیپ دشتی در 2 آبادی ‏ می‏باشد. از  بین  عمده ترین فعالیت‌های  اقتصادی (کشاورزی و دامداری، صنعت و خدمات)، بخش کشاورزی در نقاط روستایی شهرستان نهاوند بیشترین تعداد افراد شاغل را به خود اختصاص داده است. اغلب مردم روستاهای داخل منطقه و همجوار با آن به کار کشاورزی و دامداری مشغول می باشند همچنین قسمتی از  اراضی ملی توسط اداره منابع طبیعی در غالب طرحهای مرتع داری به دامداران واگذار شده است. سهم مشاغل صنعتی در نقاط روستایی شهرستان نهاوند در مقایسه با سهم فعالیت های کشاورزی در رده پایین تری قرار می گیرد. زمینه‌های اشتغال در خصوص صنایع دستی در شهرستان های فراگیر روستاهای منطقه ملوسان  بسیار متنوع است. بسیاری از این فرآورده های دستی از شهرتی بسزا در سطح کشور برخوردار است. حتی برخی از صنایع دستی آن مانند صنعت سفالگری، ارزش صادراتی در مقیاس جهانی دارد. صنایع دستی در مناطق روستایی شهرستان نهاوند شامل فرش دستباف و صنایع چوبی است. فعالیتهای معدنی نیز در منطقه وجود دارد.

تعارضات مهم منطقه

بهره برداری بی رویه و غیر اصولی از مراتع، چرای مفرط خارج از ظرفیت و عدم رعایت فصل و زمان چرا ( پیش از فصل)، حضور عشایر در منطقه و گذراندن فصل ییلاق، شخم مراتع به خصوص در نواحی شیب دار و انجام فعالیتهای کشاورزی ، حضور شکارچیان وشکار غیر مجاز.

تجهیزات و امکانات
پاسگاه محیط بانی، تعداد 8 نفر نیروی فعال ، یک دستگاه خودروی پیکاب، موتور سیکلت