منطقه حفاظت شده پلنگ دره، قم

نام انگلیسی :  Palang Darreh protected area     نام فارسی :  منطقه حفاظت شده پلنگ دره

منطقه حفاظت شده پلنگ دره در موقعیت جغرافیایی N3418 E5022 در استان مرکزی واقع است. منطقه پلنگ دره با وسعتی معادل 31 هزار و 735 هکتار در جنوب غربی و پنجاه کیلومتری شهرستان قم واقع شده است . این عرصه کوهستانی در شمال منطقه حفاظت شده 70 قله استان مرکزی واقع شده و چندین کیلومتر مرز مشترک با این منطقه دارد. در ناحیه شمالی پلنگ دره ، منطقه سلفچگان ، در ناحیه شرقی آن رودخانه قمرود و در ناحیه غربی آن چند روستای کوچک قرار گرفته است.

با توجه به میانگین ارتفاع یک هزار و 950 متری از سطح دریا میزان بارندگی در این منطقه نسبت به سایر نقاط استان قم بیشتر است. این منطقه به علت وجود پلنگ و داشتن زیستگاه های جانوری و گیاهی در آن از دیر باز به این نام شهرت یافته است. طبیعت پلنگ دره صخره ای و تپه ماهوری است و قسمت کمی را نیز دشت تشکیل می دهد منطقه دارای پرتگاهها و مکانهای مناسبی برای حیات وحش از جمله کل و بز است و بخش اصلی منطقه که حدود 5 کیلومتر طول دارد بعلت ویژگیهای طبیعی و وجود پوشش گیاهی و چشمه های فراوان مأمن پرندگان و سایر جانوارن است. درجه حرارت منطقه بین 15- تا 35+ درجه در سال متغیر بوده و میزان بارندگی سالیانه آن بین 250-150 میلیمتر است.

اقلیم این منطقه نیمه سرد و در زمستانها اکثراً پوشیده از برف است. وضعیت عمومی آب در پلنگ دره نسبتاً خوب است و پراکندگی چشمه ها به نحوی است که در تمام طول سال آب کافی برای حیات وحش فراهم است . این منطقه با تدابیر حفاظتی که طی سالهای اخیر صورت گرفته از جمعیت جانوری نسبتاً خوبی برخوردار شده است ، در دهه 50 زیستگاه آهو بوده و هم اکنون دربردارنده انواع پستانداران از جمله کل و بز، قوچ و میش، گرگ، روباه، شغال، تشی، خرگوش، گربه وحشی و… می باشد پرندگان منطقه شامل کبک به تعداد فراوان، تیهو، انواع کبوتر، انواع گونه های پرندگان شکاری و گونه های مختلف خزندگان شامل مار، انواع مارمولک، سوسمار، بزمجه، لاک پشت است.

'پلنگ دره' از لحاظ پوشش گیاهی دارای مراتع درجه 2 و3 است و عمدتاً ییلاق و میانبند است گونه های گیاهان مرتعی منطقه شامل انواع گرامینه، درمنه، کلاه میر حسن، کنگر، ریواس، گون، شیرین بیان و انواع درختچه از جمله بادام کوهی، نسترن وحشی، گز، تاغ، پسته وحشی و … بوده تراکم درختچه های بادام به نحوی است که از کیلومتر ها در ارتفاعات خود نمایی می کند.

وجود پوشش گیاهی مناسب مرتعی و آب قابل دسترس و فراوان ، زیستگاه مناسبی برای انواع پستانداران، خزندگان و پرندگان ایجاد کرده و این امر بر جاذبه های اکوتوریستی این عرصه طبیعی افزوده است . قمرود بزرگترین و پر آب ترین و یکی از دو رود دائمی استان قم از حاشیه این منطقه عبور می کند و جلوه ای خاص به طبیعت آن بخشیده است. وجود انواع ماهیها از جمله کپور، شور در این رودخانه سالیانه تعداد زیادی از علاقمندان به ماهیگیری را به این منطقه می کشاند و از طرفی به دلیل ریزش نزولات جوی مناسب در طول سال و دارا بودن اقلیم نیمه سرد سیری که در فصل زمستان اکثراً پوشیده از برف می باشد خود سبب وجود چشمه های فراوان است که در طول سال از ارتفاعات سرازیر می شود.

وجود ارتفاعات و قله های متعدد ، چشم اندازی زیبا به این بخش از استان قم بخشیده است که در طول سال شاهد حضور هموطنان و ورزشکاران جهت صعود به قله های مرتفع آن و استفاده از طبیعت زیبای کوهستانی منطقه است . وجود پوشش گیاهی متنوع و ارزشمند و همچنین حیات وحش در خور توجه محل مناسبی را جهت انجام پژوهش های علمی و آموزشی و مطالعات و تحقیقات زیست محیطی فراهم کرده است. جویبار ها ، چشمه ها و رودهای متعدد به این عرصه طبیعی زیبایی خاص بخشیده و بارش برف و باران نسبتا مناسب در این منطقه موجب رویش انواع گونه های گیاهی و ایجاد جاذبه های طبیعی برای گونه های جانوری در پلنگ دره شده است .

وجود 23 چشمه کوچک و بزرگ از جمله چشمه اهو، شمشک ، شانیه ، پیرسلطان و پلنگ دره به طبیعت این منطقه لطافت و طراوت بخشیده و آب مورد نیاز طبیعت سبز و باغهای این منطقه را تامین می کند . علاوه بر این چشمه ساران ، وجود دو رشته قنات ، روستاهای اطراف ، مزارع ، باغات و حیات وحش منطقه را سیراب می کند . موقعیت خاص جغرافیایی و شرایط مناسب اقلیمی،موجب شده تا از منطقه پلنگ دره به عنوان یکی از کانونها و ذخیره گاههای گونه های مختلف گیاهی یاد شود .

بر اساس مطالعات انجام شده ، تاکنون 420 گونه گیاهی در قالب 80 تیره در این منطقه شناسایی شده که در این میان، تیره های شب بو، نعناعیان و گونها به ترتیب با 44 ، 33 و 30 گونه، از اهمیت و فراوانی بیشتری برخوردارند. از مهم ترین گیاهان منطقه می توان به لاله زرد، انواع زنبق ها ، باریجه ، گل حسرت ، ریواس ، کاسنی ، آویشن ، خاک شیر و بادام کوهی اشاره کرد. این منطقه غنی ترین پوشش گیاهی استان قم را به خود اختصاص داده است و، حدود 20 درصد گونه گیاهی آن دارای ارزش دارویی است . منطقه پلنگ دره از سال 1375 به عنوان منطقه شکار ممنوع و درسال 1388 در لیست مناطق حفاظت شده کشور قرار گرفت . این منطقه از زیستگاههای انواع وحوش از جمله پلنگ بوده و نام و شهرت خود را از این حیوان گرفته است به همین جهت از دیرباز مورد توجه شکارچیان بوده است. شاید همین امر موجب شد که پلنگ در منطقه ای که به نام اوست ، بتدریج ناپدید و نایاب شود به گونه ای که برخی احتمال انقراض نسل این حیوان را در منطقه مذکور مطرح می کنند.

به گفته مسوولان ، آخرین بار 10 سال پیش ، جسد یک قلاده پلنگ 3 ساله از دست شکار چیان غیر قانونی توقیف و ضبط شد و پس از تاکسیدرمی به موزه تاریخ طبیعی استان قم منتقل شد. مسوولان می گویند از آن تاریخ تاکنون تنها آثاری از زیست پلنگ در این منطقه رصد شده است . به گفته آنان تنها در حالی می توان از انقراض یک گونه جانوری سخن گفت که 60 سال از آخرین مشاهده وجود آن در یک منطقه بگذرد. هم اکنون 21 گونه پستاندار ، 52 گونه پرنده ، 13 گونه خزنده و دو گونه دوزیست در این منطقه گزارش شده ،خرگوش ، شغال ، گرگ ، روباه ، گراز ، پلنگ ، گربه وحشی ، خارپشت ، خفاش بال بلند ،کفتار و جرد ایرانی از جمله پستانداران این منطقه عنوان شده است .

همچنین گونه های مختلف پرنده از جمله بلدرچین ، کبک ، عقاب ، سبزه قبا ، هدهد ، جغد ، پرستو ، چکاوک سر دم سیاه و تیهو نیز در منطقه پلنگ دره شناسایی شده است . شاخص ترین گروه های جانوری منطقه نیز خزندگانند که از تنوع نسبتا مناسبی برخوردارند ،تاکنون 13 گونه خزنده متعلق به 12 جنس ، شش خانواده و یک راسته در منطقه مشاهده شده است . انواع مارها ، سوسمار، بزمچه بیابانی، لاک پشت ، آگامای الیویه از نمونه های خزندگان این منطقه هستند. با وجود رودخانه قمرود در بخش جنوب شرقی منطقه که از فاصله یکهزار و 500 متری آن می گذرد و وجود چشمه سارهای فراوان و منابع خوبی آبی ، گونه هایی از انواع مختلف آبزیان را می توان در این منطقه مشاهده نمود . گونه هایی نظیر ماهی سفید رودخانه ای ، کولی رودخانه ای و سیاه ماهی از نمونه های قابل ذکر می باشد.

جاذبه های اکوتوریستی
با توجه به اینکه این منطقه حداقل دارای 50درصد تنوع گونه های گیاهی استان میباشد از لحاظ تفرج بسیار مناسب است. عبور بخشی از رودخانه قم رود از کنار منطقه و وجود پرندگان متنوع وجاده های دسترسی مناسب ارزش توریستی آنرا افزایش داده است.

تعارضات
1-معادن: وجود سه معدن فعال و نیمه فعال که در زمینه سنگهای تزئینی فعالیت مینمایند.
2-چرای دام
3-باغات
4-مزارع کشاورزی

تجیزات و امکانات
-یک پاسگاه سر محیط بانی و دو پاسگاه محیط بانی
-یک پاسگاه فصلی
-تعداد نیروها بالغ بر 9 نفر
-وسائل نقلیه شامل یک خودرو وهشت عدد موتور سیکلت