نمد مالی

 نمد مالی از صنایع بسیار قدیمی است که درباره تاریخ و محل پیدایش آن اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی قدیمیترین نمونه هائی که از این صنعت بدست آمده، نمونه های کشف شده در پازیریک متعلق به ایران دوره هخامنشی است و بصورت کف پوش، آویزه دیواری وجل اسب میباشد و از حیث مشخصات فنی و طرح و نقش بسیار جالب و در خور ستایش است . نمد ساده ترین نوع کف پوش است و ساخت آن احتیاج به دستگاه خاصی ندارد. در نمد مالی در واقع از خاصیت طبیعی پشم که عبارت از در هم پیچیدن الیاف آن، در اثر رط وبت و فشار است ، استفاده میشود. احتمال دارد که اولین بار بافندگانی که الیاف پشمی خود را شته و برای گرفتن رط وبت آن، با چوبدستی ضربه هائی به پشم میزده اند، موفق به کشف این خصوصیت پشم و در نتیجه موفق به بوجود آوردن صنعت نمد مالی شده باشند.
ساخت کف پوشهای نمدین ، به مراتب ساده تر از تهیه سایر کف پوشها مانند قالی و گلیم است و با اینکه از لحاظ مقدار مواد اولیه مورد نیاز تفاوت چندانی با قالی و گلیم ندارد، با اینحال به واسط ه سهولت و سرعت عمل تولید بسیار ارزانتر از آنهاست . چون تولید نمد نیاز به قدرت بدنی فراوان دارد، لذا در اغلب نقاط ایران، نمد مالی به وسیله مردان انجام میگردد.
ماده اصلی نمد، پشم گوسفند به رنگهای طبیعی مانند سفید، قهوهای، سیاه و یا ترکیبی از آنها برای زمینه و مقداری پشم رنگ شده به رنگهای گوناگون جهت ایجاد نقوش میباشد. در بعضی مناطق، پشم زمینه را هم گاهی رنگ میکنند و در نقاطی دیگر، گاه برای نقوش روی نمد نیز از پشم خود رنگ استفاده مینماید.
ساختن یک قطعه نمد معمولا یک روزه انجام میشود و نمد مالان اغلب به صورت دو نفری کار میکنند. صبح تا ظهر به حلاجی پشمها میگذرد و بعد از ظهر کار اصلی شروع میشود. ابتدا یک قطعه کرباس را پهن میکنند و روی آن قطعه حصیری را که اصطلاحا قالب مینامند میگسترانند. این حصیر مشخص کننده اندازه نمد میباشد. سپس پشمهای رنگین را به صورت رشته هائی در آورده و به شکل نقوش گوناگون که اغلب نمد مالان مانند گنجینه ای از پیشینیان خود، سینه به سینه به ارث برده اند. بر روی حصیر رسم مینمایند. وقتی کار نقش بندی پایان پذیرفت ، پشم حلاجی شده مخصوص متن را به قط ر یکسان روی نقوش میریزند، سپس باندازه مورد لزوم روی پشمها محلول نیمگرم آب و صابون ریخته و آنرا به همراه حصیر و کرباس زیرین آن لوله میکنند و با طنابی دور آنرا میبندند و کار طاقت فرسای مالیدن نمد آغاز میشود. در این مرحله ضمن وارد کردن فشار، نمد لوله شده را از این سر به آن سر کارگاه میغلطانند و هر چند باز یکمرتبه آنرا باز کرده و بآن محلول آب و صابون میافزایند تا الیاف آن بهتر در هم روند. چون در ضمن مالیدن نمد، اطراف آن از حدود حصیر فراتر میرود، کناره های نمد را تا زده و روی نمد بر میگردانند و مجددا نمد را با حصیر و کرباس لوله کرده و عمل مالش نمد ادامه مییابد…
نزدیک به غروب کار نمد مالی پایان میگیرد، سپس آنرا به مدت سه تا چهار روز در فضای باز میگذارند تا رط وبتش خشک شود. شیوه کار نمد مالی از دیر باز تاکنون تغییر زیادی نکرده و تفاوت کار نمد مالان مناطق مختلف ایران اندک است . امروزه نمد در بیشترین نقاط ایران تولید میگردد و مراکز عمده آن عبارتند از: استهبان فارس ، شهرهای مختلف گیلان و مازندران، سمنان، دامغان، قوچان، کرمانشاه و… و…
تولید کنندگان نمد اکثرا ساکن شهرهائی هستند که در مسیر کوچ عشایر میباشد، زیرا مصرف کنندگان اصلی نمد ایلات و عشایر ایران هستند و اینان که اغلب کارشان دامپروری و دامداری است ، پشم مورد نیاز نمد مالان را در اختیار آنان قرار داده و متقابلا محصولات آنان را خریداری میکنند و یا به شیوه قدیمی معامله پایاپای مینمایند. عشایر از نمد به صور گوناگون مانند کف پوش چادرها، کلاه، تزئین دیواره های چادرها، جل اسب و لباس چوپانان استفاده میکنند.
اگرچه به علت ارزانی قیمت نمد، بیشترین مصرف کنندگان آن، عشایر و روستائیان هستند، ولی نمد با نقوش زیبا و اصیل و رنگ آمیزیهای دلپذیر، از توجه هنر دوستان و حامیان اصالت های بومی این سرزمین نیز برخوردار بوده است .