پناهگاه حیات وحش جزیره شیدور، هرمزگان

نام انگلیسی:  Shidor Island nature reserve     نام فارسی :  پناهگاه حیات وحش جزیره شیدور

پناهگاه حیات وحش شیدور در موقعیت جغرافیایی N264726 E532606 در استان هرمزگان و در نزدیکی جزیره لاوان واقع شده است. مساحت آن در حدود 98 هکتار می باشد.  این جزیره در فاصله 5/1 کیلومتری جنوب شرقی جزیره لاوان واقع شده است و مساحت آن 4/1 کیلومت مبربع و ارتفاع آن از سطح دریا حدود 10متر استا . تنها ارتفاعاتی که در این جزیره به وجود آمده اند دو رشته از تپه های شنی در شمال وجنوب جزیره است . پوشش گیاهی این تپه ها ،‌به ویژه در مناطق پست جزیره از گیاهان « شور پسند » و مقاوم در مقابل کم آبی است که به طور پراکنده رشد کرده انید . حد اکثر ارتفاع این گیاهان یک متر است جزیره شتور جزیره ای است غیر مسکونی که هیچگونه فعالیتی در آن دیده نمیشود .

تاریخ تاسیس منطقه از ابتدا تا اکنون:در تاریخ21/5/ 54   به عنوان پناهگاه حیات وحش وتالاب در تاریخ 29/12/1999 به عنوان تالاب مصوب شده است.

پوشش گیاهی: لیسیوم ,‌ سودا ,‌آتریپلکس ,‌سالوادورا , پیپروس ,‌ارودیوم , سنیو و ‌سنتو.

پرندگان : پرستو دریایی ,‌کاکایی ,‌حواصیل ساحلی و باکلان گلو سیاه .

پرندگان موجود آن شامل چهار گونه پرستوی دیایی است که در جزیره تولید مثل میکنند . در این جزیرهرتعداد زیادی مار سمی ساه رنگ و کوچک که معمولاً‌زیر شن مخفی می شوند مشاها-ده شده ا ست و به همین جهت به جزیره ماران نیز معروف است . همچنین لاک پشتهای دریایی در سواحل آن تخم گذاری میکنند .
صیادان و بومیان جزایر اطراف در هنگام طوفانی بودن دریا و همچنینی برای جمع آوری لاک پشت ها و تخم پرندگان دریایی به این جزیره مسافرت میکنند . شتور با این که مساحت بسیار کمی دارد از مهمترین و بارزش ترین زیستگاههای پرندگان و لاک پشت های دریایی در خلیج فارس و دریای عمان است . تحقیقات و پژوهشهای علمی در خصوص حیات وحش جزیره ،‌جانوارن مختلفی از جمله پرستوی دریایی پشت دودی ،‌پرستوی درییایی تیره ،‌پرستوی دریایی کاکلی کوچک ، بالان گلوسیاه ،‌اگرت ساحلی ،‌چکاوک کاکلی ، عقاب ماهیگیر ،‌سلیم شنی ،‌حواصیل ساحلی ،‌جوتصیل ارغوانی ،‌لاک پشتهای دیایی ،‌لاک پشت سرخ و سبز و عقابی و چرمی را مورد بررسی و شناسائی قرارداده است .
بازدید از این جزیره همراه با راهنمایان آشنای محیط زیست و مجوزهای لازم امکان پذیر است .

پناهگاه حیات وحش شیدور با مساحتی بالغ بر 98هکتار طی مصوبه شماره 63 مورخ 21/5/1354 شورایعالی محیط زیست به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان پیوست.

موقعیت جغرافیایی
یکی از جزایر ایرانی در خلیج فارس است.این جزیره غیرمسکونی است و از توابع شهرستان ابوموسی استان هرمزگان به شمار می‌آید. این جزیره از با ارزش ترین و مهم ترین پناهگاه‌های حیات وحش پرندگان، لاک‌پشت‌های دریایی، ماهی‌ها و دلفین‌ها در خلیج فارس است و جزء مناطق حفاظت شده کشور می‌باشد.

ویژگیهای منطقه
این منطقه که جزو رامسر سایتها میباشد منطقه ای است جزیره ای با سواحلی مرجانی. . از گونه های مهم گیاهی میتوان از اسفناج کوهی؛ ریش بز؛ کام تیغ؛ و سیاه شور و از گونه های مهم جانوری میتوان از انواع کاکایی؛ پرستو؛ حواصیل؛ چکاوک و انواع لاکپشت نام برد.

جنس این جزیره از آبسنگهای مرجانی است و این جزیره تنها آبسنگ مرجانی حفاظت شده کشور به شمار می‌رود که در فهرست مهمترین آبسنگهای « IUCN » نیز به ثبت رسیده است، که در عمق 2 تا 3 متری و گاهی تا فاصله چندین متر از ساحل جزیره مرجانها قابل رویت هستند.

سیمای طبیعی
این جزیره غیر مسکونی است و هیچگونه فعالیت انسانی در آن مشاهده نمی گردد.ساختار بیشتر سواحل این جزیره صخر ه ای بوده به گونه ای که ضلع جنوبی ،غربی و بخشهای بیشتر ضلع شمالی را سواحلی به صورت صخر ه ای در بر گرفته است. به طور کلی می توان گفت:   جزیره ای مسطح (حداکثر ارتفاع 6 متر) و توده ای مرجانی می باشد که با خاک شنی – رسی پوشیده شده است.
چشمه یا آب سطحی در این جزیره وجود ندارد.میزان بارندگی بسیار کم و دمای آن در تابستان بطور متوسط 40 درجه سانتی گراد می باشد.در طول ساحل جنوبی ، غربی و شمال غربی جزیره صخره هایی با ارتفاع 2 متر ظاهر شده است . در گوشه جنوب شرقی آن ، صخره ها به شکل توده های در هم فرو رفته ای از تخته سنگها ، حتی در شرایط مد نیز دیده می شود. سایر نواحی ساحلی به صورت نوار ماسه ای باریکی است که تا شمال شرقی جزیره به شکل دماغه ای بلند امتداد می یابد.

پوشش گیاهی

پوشش گیاهی جزیره از نظر تنوع فقیر ولی از نظر تراکم غنی است. پوشش گیاهی سواحل کم‌پشت و تنک بوده و در مناطق مرکزی متراکم‌تر است بیشتر گونه‌های منطقه از انواع شورپسند و شن‌دوست می‌باشند این گونه‌ها عمدتاً از جنس‌های زیر هستند:

Salvadora , Atriplex , Sueda , Ephedra , Aeluropus , Sensio , Cyperus , Heliotropium , Erodium , Cistanche

جوامع گیاهی جزیره در بخش گودالی وسط جزیره بسیار متراکم می باشدکه بیشتر از جنس Sueda و Atriplex بوده که ارتفاع جامعه گیاهی جزیره حداکثر به 60 سانتی متر می رسد و در برخی نقاط جزیره تراکم پوشش گیاهی به 100% نیز  می رسد .

پراکنش جانوری
پرندگان : انواع پرستوهای دریایی شامل پرستوی دریایی گونه سفید ،   پرستو دریایی کاکلی کوچک، پرستو دریایی کاکلی بزرگ، پرستو دریایی پشت تیره ،  پرستو دریایی تیره،   پرستو دریایی معمولی جمعیت اصلی پرندگان جزیره را تشکیل می دهند این پرستوها هر ساله مقارن با اردیبهشت ماه وارد جزیره شده و پس از تخم گذاری و جوجه آوری اواخر مرداد ماه جزیره را ترک می کنند.
از دیگر  گونه های جوجه آور در جزیره می توان به  اگرت ساحلی اشاره کرد، که بخش کوچکی از جزیره را به خود اختصاص داده و می توان آن را در هر دو شکل سفید و خاکستری تیره در جزیره مشاهده نمود.حواصیل سبز و عقاب دریایی ماهیگیر از دیگر پرندگان این منطقه می باشند.  به طور کلی تاکــــنون دراین جزیره  10 گونه پرنده شناسایی شده است که به جز چکاوک کاکلی وسسک دم دراز ، بقیه مهاجر هستند.
خزندگان :
این جزیره همچنین یک زیستگاه مهم برای تخم ریزی لاک پشتهای دریای همانند لاک پشت منقار عقابی ولاک پشت سبزمحسوب می شود. ازجانوران دیگر این جزیره می توان خزندگانی نظیر سوسمار دم دراز بیابانی ، اسکینگ ایرانی، اسکینگ علفزار جنوبی، مار جعفری  را نام برد.
آبزیان:
این جزیره کوچک تنها آبسنگ مرجانی حفاظت شده ایران میباشد و در فهرست مهمترین آبسنگ های مرجانی اتحادیه بین المللی حفاظت و منابع طبیعی (IUCN) نیز ثبت شده است.
حداقل 19 گونه مرجان از 8 جنس و 6 خانواده در حاشیه جزایر استان هرمزگان از جمله جزیره شیدور گزارش شده است.
در جزیره شیدور پستانداران خشکزی تاکنون مشاهد نشده است لیکن پستانداران دریایی دارای تنوع خوبی بوده و شامل برخی نهنگها و دلفین ها مانند نهنگ براید و … می باشد.

پرندگان:

   این منطقه از نظر زیستگاهی برای پرندگان بویژه پرستوهای دریایی اهمیت فراوانی دارد و از دیرباز بزرگترین محل زاد و ولد پرستوهای دریایی در ایران بوده و این پرندگان برای تولید مثل و جوجه آوری به این منطقه روی می آورند. این منطقه در برخی از سالها بیش از 600 هزار پرنده را در خود جای می دهد.

جاذبه های اکوتوریستی
آرامش زیستگاهی ، بکر بودن و برخورداری از امنیت زیستی عامل اصلی مهاجرت پرندگان به این جزیره است. در زمان مهاجرت جزیره مملو از انواع پرستوهای دریایی و جوجه های آن است . پرواز دسته جمعی انواع پرستوها منظره ایی زیبا را در این جزیره کوچک به وجود می آورد این چشم اندازهای بدیع و سواحل دنج مکان مناسبی برای طبیعت گردان و عکاسان می باشد. امابا توجه به شرایط جغرافیایی جزیره مذکور و دوری آن از ساحل استفاده توریستی چندانی نداشته و بیشترین توجه آن از سوی پرنده شناسان و پژوهشگران می باشد.
 

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی:این جزیره فاقد سکنه می باشد.

تعارضات مهم منطقه
• جمع آوری تخم پرندگان و لاکپشتان دریایی.
• آلودگی نفتی ناشی از مجاورت با جزیره لاوان و تردد شناورها.
• آلودگی ساحل درنتیجه بازگشت زباله های سرگردان درآب (بخصوص بطری های پلاستیکی ).
• برداشت غیر مجاز ماسه از ساحل.
• شکار لاکپشت ها جهت استفاده از گوشت آنها.
• تخریب لانه ها.
• ماهیگیری غیر مجاز و اقداماتی که موجب تخریب مرجانها می شود.
• خشکسالی

تجهیزات و امکانات
تجهیزات و امکاناتی در منطقه موجود نمی باشد و این منطقه توسط اداره حفاظت محیط زیست بندر لنگه مدیریت می شود.

سایر ملاحظات
این تالاب با توجه به دور بودن جزیره از ساحل و مسکونی نبودن آن دارای کاربری خاصی نمی باشد، تنها اهمیت ویژه آن شرایط خاص و منحصر به فرد آن جهت جوجه آوری پرندگان و تولید مثل لاکپشتان دریایی بوده که به همین منظور از آن به عنوان بهشت پرندگان یاد می شود.