عامل گسترش کویر را باید در فاکتورهایی که شوری منابع آب و خاک را سبب می شوند بررسی کرد. باید توجه داشت در فلات خشک ایران آنجایی که شوری منابع آب و خاک از حد بحرانی خود تجاوز کند بمعنی ظهور شرایط کویری است و بالاخره با پیشرفت بدون برگشت درجه شوری به غالب شدن مطلق کویر خواهد انجامید. گسترش شوری در فلات ایران تنها به پهنه های پوشیده از نمک تحت عنوان کفه ها و باتلاق‌های نمک و سفره های آب شور زیر زمینی محدود نیست، بزرگترین مشکل وجود تشکیلات زمین شناسی محتوی رسوبات تبخیری چون گچ و نمک می باشد که تقریباً در اکثر نقاط ایران وجود دارد. بطور کلی کویرهای نمکی به صورت مرکز اصلی پخش نمک عمل می کنند که در بخش سطحی توسط آب و احیاناً باد و در قسمت عمقی بوسیله نفوذ جریان آب شور اثرات مخرب خود را در زمین های اطراف برجای می‌گذارد. راههای پیشروی کویر را می توان به صورت زیر بر شمرد.
1ـ برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی حاشیه کویر: در اثر این کار علاوه بر افت شدید سطح سفره های زیرزمینی بحران دیگری به صورت شور شدن ذخائر آبی را باید یادآور شد که به علت بر هم خوردن تعادل بین آب شور و شیرین سبب پیشروی جبهه های آب شور در بستر آب شیرین سفره های زیرزمینی می شوند. افزایش تدریجی درجه شوری آب زیرزمینی در دست بهره برداری آغازی جدی برای نمکزایی و نهایتاً تخریب منابع اراضی در جهت کویری شدن می‌باشد.
خطر شور شدن اراضی در سواحل دریا به علت برداشت بی رویه از آبهای زیر زمینی نیز وجود دارد البته در سواحل دریای مازندران به علت شرایط آب و هوایی مرطوب امکان تجمع املاح محلول در دشت های ساحلی بسیار محدود است ولی تجمع نمک در سواحل خلیج فارس و دریای عمان در جنوب کشور با توجه به شرایط آب و هوایی بشدت گرم، تبخیر بالا و نزولات جوی اندک از طرف دریا بطرف ساحل رو به افزایش است.
2ـ آب های جاری و سطحی و باران: باران های سیل آسا و کمیاب در مناطق خشک می توانند با ایجاد سیلاب، رسوبات نمکدار و گچی را از ارتفاعات تا انتهای مسیل حمل نمایند . همچنین آب های جاری سطحی با وجود ناچیز و ضعیف بودن قادرند با شستشوی تدریجی گنبدهای نمک واقع در سطح زمین یا معادن نمک در حال استخراج مناطق وسیع تحت نفوذ خود را آلوده به شوری سازند. این شستشوی تدریجی در دراز مدت منتهی به کویری شدن منطقه می شود.
3ـ باتلاق ها: باتلاق های نمک که در انتهای حوضه های آبریز آبهای شور قرار دارند و به صورت کویر نمک در آمده اند می توانند از طریق پذیرش آب های شور و توسعه سطح خود و تبخیر مجدد آب بر دامنه کویر بیفزایند.
4ـ باد و طوفان: در بعضی مناطق که قشر سطحی و شور کفه کویرها به صورت پودر نمک می باشند ( کویرهای سدیمی) باد می تواند به عنوان یک عامل حمل نمک در کویر به حسآب آید زیرا باد قادر است این ذرات را به نقاط اطراف و حتی دوردست حمل نماید.
مسلماً در این نقل و انتقالات اراضی مناسب و مساعد کشت و کار مسیر خود را آلوده به شوری خواهد کرد باد و طوفان در اقیانوسها و دریاها نیز این کار را بوسیله قطرات بسیار ریز آب حاصل از امواج می تواند انجام دهند. بر اساس اندازه گیری هایی که در جنوب فرانسه انجام شده است سالانه در هر متر مربع زمین 25 تا 40 گرم کلرورسدیم از پدیده قطرات آب دریا آلوده به شوری می شود که در طی سالیان دراز و تکرار این عمل اراضی شور و کویری بوجود می آید.
عوامل دیگری نیز همچون گرمی و خشکی هوا و بالا آمدن آب شور، گنبدهای نمکی، آبیاری اراضی با آب شور و . . . در پیشروی کویر دخالت دارند که برای جلوگیری از اطاله کلام فرصت تشریح یکایک آنها نمی باشد.
نظرات بسته شده است.