کلیسای حضرت مریم، دیگاله ارومیه

دو کلیسای دیگر به ارمنیان تعلق دارد که یکی از آنها به کلی ویران شده و تنها قسمتهایی اندک از پیهای آن بر جای مانده است. این کلیسا نیز به نام حضرت مریم معروف است. آثار این کلیسا درون بافت مسکونی و در حیاطی که با بلوکهای سیمانی احاطه شده، در ضلع غربی جادۀ آسفالت و بعد از قبرستان اسلامی روستای دیگاله، قرار گرفته است.

کلیسای ارمنی دیگر در ضلع شرقی دیگاله و در دوران معاصر ساخته شده و تاریخ ساخت آن به استناد کتیبه 1882م ذکر شده است. این بنا به مرور زمان و در اثر بی توجهی به تدریج رو به ویرانی نهاده به طوری که امروزه به کلی ویران شده و تنها اندکی از دیوارهای آن بر جای مانده است.

مطالعات مکتوب موجود دربارۀ این کلیسا محدود است به اشارات هیئت ایتالیایی دانشگاه میلان در چهارچوب بررسی معماری ارمنی ایران به نام این بنا، تاریخ ساخت و وضعیت آن و تاکنون طرح یا نقشهای از این کلیسا منتشر نشده است.

کلیسای حضرت مریم دیگاله مشتمل بر تالاری است مستطیل شکل با مساحت حدود 145 متر مربع که از این تالار تنها قسمتهایی از دیوارهای شمالی، جنوبی و غربی به جای مانده است.

با توجه به آنچه از کلیسا برجای مانده میتوان گفت پیهای کلیسا با سنگهای لاشـهای و دیوارهـای آن با خشتهـایی به ابعاد20 × 10 سانتیمتر ساخته شده.

هرچنـد از کلیسـا چیزی باقی نمانده بقایای دیوارها نشان میدهد کلیسا بر اساس نقشهای مستطیل شکل به ابعاد 10 × 6/14 متر بنا شده است. این کلیسا نیز دارای محور اصلی شرقی ـ غربی است و محراب آن در منتهاالیه بخش شرقی ساخته شده. از محراب نیز چیزی بر جای نمانده اما از طریق رد دیوارهای باقی مانده میتوان گفت حالت مستطیل شکل داشته است و در دو جناح آن نیز دو اتاق جانبی تعبیه کرده بودند. ورودی اصلی کلیسا در دیوار جنوبی قرار داشته که از آن نیز اثری برجای نمانده است. با توجه به وسعت طولی کلیسا میتوان احتمال داد حداقل دو ستون سنگینی سقف را تحمل میکردند اما از ستونها نیز چیزی بر جای نمانده است. در کل، به لحاظ اینکه تقریباً اثری از کلیسا بر جای نمانده نمیتوان در مورد نماها و تزیینات آن اظهار نظر کرد.