کلیسای حضرت مریم مربوط به دوره پهلوی است و در تهران، خیابان میرزا کوچک خان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۲۳۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. کلیسا مریم مقدس در تهران؛ خیابان جمهوری اسلامی؛ خیابان میزا کوچک خان جنگی واقع است که در سال 1324 ش (1945م) با هزینه شخصی فردی خیر بنام رومان عیسی یان بنا گردیده و معمار آن نیکلای مارکف بوده است. این کلیسا اولین کلیسای جامع ارامنه تهران بین سالهای 1324 ش (1945 م) تا 1349 ش (1970 م) بوده و بناهای مربوط به دفاتر اداری خلیفه گری ارامنه تهران و محل سکونت اسقف اعظم نیز در محدوده آن قرار داشته است. بعدها به علت انتقال این دو واحد به محوطه کلیسای سرگیس مقدس ساختمانهای مزبور کاربرد فرهنگی یافته اند. ساختمان این کلیسا بر روی صفه ای بنا شده است و جهت ورود به کلیسا میبایستی از پله های پهن واقع در مقابل ورودیهای کلیسا استفاده نمود.
پلان کلیسا چه از خارج و چه از داخل صلیبی شکل بوده با محرابی در سمت مشرق آن میباشد. محراب کلیسا دارای سه پنجره بوده و در دو سمت محراب اطاقهای کوچکی به صورت قرینه قراردارد که درب آنها به درون نمازخانه اصلی باز میشود. بنا دارای گنبد کوچکی بر بالای مرکز نمازخانه همراه با نورگیرهای متعدد است. در سمت غرب بنا گنبد دومی قرار دارد که ناقوسخانه کلیسا است. کلیسا دارای سه در ورودی است که در اصلی در منتی الیه سمت غربی آن و مقابل محراب است که دارای یک سر در بزرگ با دو ستون میباشد که پس از عبور از این سردر و ورود به داخل بنا در دو طرف اطاقکهای کوچکی به صورت قرینه قرار دارد که این قسمت از بنا را بصورت راهرویی در آورده است. در بالای آن بالکنی است که در زیر ناقوسخانه قرار دارد و جهت استقرار گروه کر کلیسا بنا شده است.
بر دیوارهای سه سمت کلیسا نورگیرهای بزرگ تعبیه شده است در حالیکه نورگیرهای دیوار غربی کوچک تر بوده و در بالای سردر اصلی قرار دارد. بر روی دیوارهای شرقی،شمالی و جنوبی کلیسا فرورفتگی سراسری از بالای دیوار تا سطح صفه بشکل سه گوش قرار داده شده است که در قسمت بالایی این سه گوشها حجاری بشکل نیم دایره قراردارد و آن اقتباسی است از معماری قرون وسطی ارمنستان که باعث ایجاد سایه روشنی برروی دیوارهای خارجی و زیبائی بنا میگردد. در سطح خارجی بنا و در قسمت بالای پنچره ها و حاشیه انتهایی قسمت فوقانی دیوارها حجاریهای زیبایی صورت گرفته است. همچنین در قسمت بالایی دیوارها و در چهار سمت کلیسا حجاری صلیب قرار داده شده و در بالای سردر اصلی سنگ نوشته ای در ارتباط با بنای کلیسا و نام سازنده آن نصب شده است. برروی دیوارهای خارجی بنا ستون نماهایی که تشکیل قابهای بلندی را داده اند قرار داده شده است. در محوطه کلیسا مقبره های دو شخصیت نامی هوانس ماسحیان و یپرم خان قرار دارد.
آیا ورود به این کلیسا برای عموم ازاد است؟