کنوانسیون رامسر (میثاق بین المللی حفاظت از تالابها)

هر چند در حال حاضر علیرغم وجود میثاقهای بین المللی محیط زیستی، اکوسیستم های طبیعی و انسان ساخت با انواع مشکلات روبرو هستند ، ولی اگر همین تعداد محدود از توافق و قراردادهای بین المللی زیست محیطی وجود نداشت، عمل حفاظت و نگهداری از محیط زیست به مراتب مشکل تر از آنچه امروز با آن مواجه هستیم، می بود. قوانین و معاهدات بین المللی پایه اجرا و بعمل درآوردن اصول و قوائد زیست محیطی در سطح جهانی می باشند. آنها نه تنها استانداردهای جهانی را تعیین میکنند بلکه صرف وجود آنها در صحنه جهانی اغلب دولتها را به امضا معاهدات و یا تدوین قوانین داخلی خود ترغیب می کنند.

کنوانسیون رامسر قدیمی ترین معاهده بین المللی، با تاکید بر حفاظت از طبیعت در جهان است. آغاز آن در دوم ماه فوریه 1971 ( 13 بهمن 1349) در شهر ایرانی رامسر بوده که  کنوانسیون نام خود را از این شهراقتباس کرده است. کنوانسیون رامسر در سال 1975 جنبه قانونی یافت. این معاهده 158 کشور عضو را ملزم به تعیین و حفظ تالابهای با اهمیت بین المللی و تشویق به استفاده خردمندانه از آنها می نماید . بیش از 1700سایت با مساحت کل حدود 150 میلیون هکتار در حال حاضر در این کنوانسیون به ثبت رسیده اند( آمار سال 2008).

گرچه نام رسمی کنوانسیون : “ کنوانسیون تالابهای بین المللی بویژه به عنوان زیستگاه پرندگان آبزی “ یا به اختصار“ کنوانسیـون تالابهـا ( رامسـر، ایــران ، 1971) “ نوشتـه می شـود، ولی به طور معمول به “ کنوانسیون رامسر “ شهرت دارد. این کنوانسیون بر حفاظت و بهره برداری معقول از تالابها به خصوص در جهت فراهم ساختن زیستگاهی برای پرندگان آبزی تأکید می کند. طی گذشت سالها، کنوانسیون گستره نگرش خود را چنان افزایش داده که تمام ابعاد حفاظت و بهره برداری معقول  و پایدار از تالابها را در بر می گیرد و تالابها را در زمره اکوسیستمهایی می داند که در حفاظت از تنوع زیستی و رفاه جامعه بشری اهمیت فوق العاده ای دارند. به همین دلیل بعدها کنوانسیون نام خود را به : "کنوانسیون حفاظت از تالابها " تغییر داد.

قدرت اثر هر معاهده فقط به اندازه ضعیف ترین عضو آن است. کنوانسیون رامسر نیز از این موضوع مستثنی نمی باشد. اگر قرار بر این باشد که تالابهای در معرض تهدید جهان حفظ شوند, اعضاء فعلی بایست الزامات کنوانسیون را جدی تر بگیرند و کشورهای بیشتری, بدون تاخیر, به عضویت این کنوانسیون در آیند. کنوانسیون رامسر باعث دست آوردهای قابل توجهی در حفاظت از تالابها شده است اما حفاظت و نگهداری، ایده ال های شکننده ای هستند و ما باید دائما" هوشیار باشیم تا اطمینان حاصل کنیم که تمام موافقتنامه ها، معاهدات، قوانین و کنوانسیون های زیست محیطی با شدت و حدت پیگیری شوند.

معیارهای جدید کنوانسیون رامسر مربوط به شناسایی تالابهای با اهمیت بین المللی

گروه A از معیارها : مکانهای شامل انواع تالاب شاخص، کمیاب یا منحصر بفرد

معیار 1 : تالابی باید از نظر بین المللی با اهمیت تلقی شود که شامل نمونه ای طبیعی یا تقریبا" طبیعی از انواع تالابهای شاخص، کمیاب یا منحصر بفرد باشد که در جغرافیای زیستی مربوطه یافت می شود.

گروهB از معیارها : مکانهای دارای اهمیت بین المللی برای حفظ تنوع زیستی.
معیارهای در ارتباط با گونه ها و جوامع اکولوژیکی
معیار 2 : تالابی باید از نظر بین المللی با اهمیت تلقی شود که بتواند گونه های آسیب پذیر یا در خطر انقراض یا در خطر انقراض بحرانی و یا جوامع اکولوژیکی در معرض تهدید را پشتیبانی کند.

معیار 3 : تالابی باید از نظر بین المللی با اهمیت تلقی شود که بتواند جمعیتهایی از گیاه یا جانور که برای حفظ تنوع زیستی یک منطقه جغرافیائی زیستی خاص اهمیت دارند را پشتیبانی کند.

معیار 4 : تالابی باید از نظر بین المللی با اهمیت تلقی شود اکر گونه های گیاهی یا جانوری را پشتیبانی کند که در مرحله بحرانی از چرخه زیستی خود قرار دارند و یا در طی شرایط نامساعد تأمین پناه نماید.

معیارهای ویژه براساس پرندگان آبی

معیار 5 : تالابی باید از نظر بین المللی با اهمیت تلقی شود که بتواند دائما“ حداقل 20000 پرنده آبی را پشتیبانی کند.
معیار 6 : تالابی باید از نظر بین المللی با اهمیت تلقی شود اگر دائما“ 1% افراد جمعیت یک گونه یا زیرگونه از پرندگان آبی را پشتیبانی کند .
– معیارهای ویژه براساس ماهیها
معیار 7 : تالابی از نظر بین المللی بااهمیت تلقی می شود اگر بتواند سهم قابل توجهی از زیرگونه، گونه یا خانواده، مراحل زیستی، ‌فعل و انفعال گونه ها و/یا جمعیت هایی از ماهیان بومی را پشتیبانی کند که نشانگر فوائد و یا ارزشهای تالاب باشد و بنابراین در تنوع زیستی جهانی مؤثراست.
معیار 8 : تالابی باید از نظر بین المللی بااهمیت تلقی شود که بتواند برای ماهیان منبع مهم غذایی، ‌محل تخم ریزی، محل پرورش نوزادان و یا مسیر مهاجرتی باشد که نسل ماهی ها چه درحریم تالاب ویا محل دیگر به آن وابسته باشد.

معیارهای قدیم کنوانسیون رامسر مربوط به شناسایی تالابهای با اهمیت بین المللی

1. معیارهای مربوط به تالابهای معرف و منحصر بفرد

یک تالاب حائز اهمیت بین المللی شناخته می شود اگر:
a– نمونه شاخص و به ویژه خوب از یک تالاب طبیعی یا تقریبا" طبیعی که معرف یک منطقه جغرافیای زیستی مناسب باشد.

b– نمونه شاخص و به ویژه خوب از یک تالاب طبیعی یا تقریبا" طبیعی بوده که در بیش از یک منطقه جغرافیای زیستی مشترک باشد.

c- به عنوان یک نمونه شاخص و به ویژه خوب از تالابی باشد که نقش هیدرولوژیکی، بیولوژیکی یا اکولوژیکی اساسی در عملکرد طبیعی یک حوزه آبریز عمده رودخانه یا سیستم ساحلی ایفا کند، به خصوص هنگامی که در یک موقعیت فرامرزی قرار گرفته باشد. یا

d– نمونه ای از تیپ ویژه ای از تالاب کمیاب یا غیر متعارف در منطقه جغرافیای زیستی مربوطه باشد.

2. معیارهای عمومی بر اساس گیاهان یا جانوران
یک تالاب در صورتی دارای اهمیت بین المللی تلقی می گردد که:

a- شامل مجموعه قابل توجهی از گونه ها یا زیر گونه های نادر، ‌آسیب پذیر یا در خطر انقراض از گیاهان یا جانوران یا تعداد قابل ملاحظه ای از افراد یک یا چند گونه نادر، ‌آسیب پذیر یا در خطر انقراض باشد. یا

b- به واسطه کیفیت و خصوصیات خاص فون و فلور خود دارای ارزش ویژه ای برای نگهداری تنوع ژنتیکی و اکولوژیکی یک منطقه باشد. یا

c- به عنوان زیستگاه گیاهان یا جانوران در مرحله بحرانی از چرخه زیستی آنها ارزش ویژه ای داشته باشد. یا

d- برای یک یا بیش از یک گونه یا جامعه گیاه یا جانور آندمیک(بومی) ارزش ویژه ای داشته باشد.

3. معیار ویژه براساس پرندگان آبزی

یک تالاب در صورتی دارای اهمیت بین المللی تلقی می گردد که:

a- به طور منظم 20000 پرنده آبزی را در خود نگهداری کند. یا

b- به طور منظم تعداد قابل ملاحظه ای از افرادی که متعلق به گروههای ویژه پرندگان آبزی ،که شاخص ارزشها، حاصلخیزی یا تنوع تالاب باشد، را حمایت و نگهداری کند. یا

c- در شرایطی که داده های جمعیتی در دسترس باشد، به طور منظم 1 % افراد جمعیت یک گونه یا زیرگونه از پرندگان آبزی را حمایت و نگهداری کند.

4. معیارهای ویژه بر اساس ماهیان

یک تالاب در صورتی دارای اهمیت بین المللی تلقی می گردد که:
a – سهم قابل توجهی از زیرگونه، گونه یا خانواده، مراحل زیستنامه، ‌فعل و انفعال گونه ها و یا جمعیت هایی از ماهیان بومی را پشتیبانی کند که نشانگر فوائد و یا ارزشهای تالاب هستند و بنابراین در تنوع زیستی جهانی موثرند.

b – بتواند برای ماهیان منبع مهم غذایی، ‌محل تخم ریزی، محل پرورش نوزادان و یا مسیر مهاجرتی باشد، که نسل ماهی ها چه درحریم تالاب ویا محل دیگر به آن وابسته باشد.

جدول تطبیق معیارهای قدیم شناسایی تالابهای با اهمیت بین المللی با معیارهای جدید